1. Góc nhìn kinh nghiệm dân gian
Trong văn hóa và tín ngưỡng của người Việt, ngày mùng 5 Tết được coi là một ngày đặc biệt, mang nhiều kinh nghiệm dân gian liên quan đến đi biển, xuất hành và các hoạt động đầu năm. Những quan niệm này đã được truyền từ đời này sang đời khác, trở thành một phần quan trọng trong phong tục Tết truyền thống.
Theo kinh nghiệm của các ngư dân xưa, ngày mùng 5 Tết được cho là có dòng hải lưu bất thường, có thể gây nguy hiểm cho việc ra khơi đánh cá. Vì vậy, những người hoạt động trên biển thường kiêng đi biển vào ngày này. Không chỉ mùng 5, mà các ngày 14 và 23 Tết cũng được xem là thời điểm không thuận lợi cho việc ra khơi, di chuyển bằng tàu thuyền.
Theo kinh nghiệm dân gian, các ngày mùng 5, 14 và 23 Tết không thuận lợi cho việc di chuyển hoặc xuất hành. Nguyên nhân chủ yếu là do quan niệm về các dòng nước, khí âm dương và sự an toàn trong di chuyển bằng phương tiện như tàu thuyền. Do đó, vào những ngày này, người dân thường hạn chế xuất hành, tránh đi xa, hoặc lên kế hoạch đi lại trước hoặc sau những ngày này để đảm bảo an toàn và thuận lợi.
2. Ngày “Nguyệt kỵ” theo lịch cổ Trung Hoa
Trong văn hóa cổ truyền Trung Hoa, ngày Nguyệt Kỵ là những ngày được coi là không thuận lợi, dễ gặp xui xẻo, và thường kiêng kỵ thực hiện các công việc trọng đại. Theo tín ngưỡng dân gian, những ngày này liên quan mật thiết đến con số 5, tượng trưng cho sự “dở dang”, không hoàn thiện và dễ gặp thất bại. Dưới đây là các ngày Nguyệt Kỵ quan trọng trong dịp Tết:
1. Mùng 5 Tết – Ngày Nguyệt Kỵ
Ngày mùng 5 Tết được xem là một ngày Nguyệt Kỵ, dễ gặp xui xẻo và không may mắn trong các hoạt động đầu năm. Theo quan niệm dân gian và lịch cổ Trung Hoa, con số 5 tượng trưng cho sự “dở dang”, “nửa đời nửa đoạn” hay không trọn vẹn. Do đó, các hoạt động quan trọng, ra khơi, xuất hành hay khởi công thường được kiêng vào ngày này để tránh rủi ro và xui xẻo.
2. Ngày 14 Tết – Nguyệt Kỵ và Sự Nửa Vời
Ngày 14 Tết cũng là một ngày Nguyệt Kỵ, không thuận lợi cho những việc quan trọng. Dân gian giải thích rằng 1 + 4 = 5, và con số này tiếp tục tượng trưng cho sự “nửa vời”, không hoàn hảo. Vì vậy, những công việc trọng đại như khai trương, xuất hành, ký kết hợp đồng hoặc lễ cúng quan trọng nên tránh thực hiện vào ngày này.
3. Ngày 23 Tết – Nguyệt Kỵ Không Trọn Vẹn
Ngày 23 Tết được xếp vào danh sách những ngày xấu trong lịch cổ Trung Hoa, cũng là ngày Nguyệt Kỵ. Con số 2 + 3 = 5, một lần nữa nhấn mạnh ý nghĩa “dở dang”, không trọn vẹn, dễ gặp thất bại nếu thực hiện các công việc trọng đại. Người xưa khuyên không nên tiến hành xuất hành, lễ nghi quan trọng hay bắt đầu công việc lớn vào ngày này.
3. Lý do lịch sử: Ngày vua đi vi hành
Trong văn hóa truyền thống Việt Nam, ngày vua đi vi hành không chỉ là câu chuyện lịch sử mà còn gắn liền với những tín ngưỡng và kiêng kỵ dân gian. Theo quan niệm xưa, nhà vua đi vi hành để quan sát dân chúng và quản lý đất nước trực tiếp. Tuy nhiên, với người dân, đây là những ngày cần cẩn trọng, tránh gặp mặt vua để không gặp rủi ro hay bị xử phạt. Vào Mùng 5, được xem là ngày Nguyệt Kỵ, người dân thường kiêng ra ngoài để tránh gặp vua, bởi các vua thường vi hành vào ngày này. Nếu vi phạm, người dân có thể bị xử phạt nặng. Tương tự, ngày 14 cũng là ngày Nguyệt Kỵ, người dân không nên ra ngoài và không nên nhìn mặt vua, vì việc gặp vua vào ngày này được xem là không may mắn và có thể bị phạt. Ngoài ra, ngày 23 được coi là ngày xấu trong lịch cổ, người dân tránh làm việc lớn và hạn chế đi lại ngoài đường để tránh xui xẻo, vì ngày này trùng hợp với những ngày vua đi vi hành. Như vậy, ngày vua đi vi hành không chỉ phản ánh sự quản lý của triều đình mà còn là nét văn hóa đặc trưng trong đời sống dân gian Việt Nam, thể hiện cách ứng xử khéo léo của người dân với quyền lực.
4. Góc nhìn khoa học hiện đại
Trong văn hóa dân gian Việt Nam, người xưa thường đặc biệt chú ý đến Mùng 5, 14, 23 trong tháng. Theo quan niệm truyền thống, những ngày này rơi vào thời điểm mà lực hút của Mặt Trăng tác động mạnh đến con người, ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý và thần kinh, dễ gây mệt mỏi, mất kiểm soát hành vi và dẫn đến những quyết định sai lầm. Chính vì lý do này, dân gian đã hình thành nhiều tục kiêng kỵ liên quan đến các ngày Mùng 5, 14, 23, gọi chung là “Ngày không tốt cho mọi hoạt động”. Người dân xưa thường hạn chế làm việc lớn, tránh ra ngoài, khai trương hay tiến hành các công việc trọng đại vào những ngày này để không gặp điều xui rủi.
Tuy tục kiêng kỵ vào Mùng 5, 14, 23 vẫn được nhiều người tin theo, trong xã hội hiện đại, quan niệm đã cởi mở hơn. Nhiều người vẫn lựa chọn các ngày “không tốt cho mọi hoạt động” để tiến hành công việc lớn một cách cẩn trọng, vừa tuân theo truyền thống, vừa phù hợp với thực tế. Suy cho cùng, không phải câu nói dân gian nào cũng còn hoàn toàn đúng với cuộc sống hiện tại, nhưng chúng vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành lối sống cẩn trọng, biết suy xét trước khi hành động.
Như vậy, việc hiểu rõ ảnh hưởng của lực hút Mặt Trăng và các tục kiêng kỵ vào Mùng 5, 14, 23 không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe và tinh thần mà còn giữ gìn nét văn hóa dân gian Việt Nam, kết hợp hài hòa giữa truyền thống và cuộc sống hiện đại. Từ góc nhìn khoa học hiện đại, việc kiêng kỵ vào Mùng 5, 14, 23 có thể được lý giải phần nào thông qua tác động sinh lý và tâm lý của con người dưới ảnh hưởng của Mặt Trăng, nhưng đồng thời cũng phản ánh cách người xưa xây dựng lối sống cẩn trọng và ý thức về những ngày “không tốt” trong tháng.
Câu tục ngữ “Mùng 5 14 23 – đi chơi còn thiệt nữa là đi buôn” phản ánh kinh nghiệm sống và tín ngưỡng dân gian từ thời xưa. Tuy nhiên trong xã hội hiện đại mọi việc nên xét theo hoàn cảnh kiến thức và sự chuẩn bị của chính mình thay vì mê tín hoàn toàn. Nếu bạn tin vào năng lượng tích cực và sự nỗ lực ngày nào cũng có thể là ngày tốt!
