Tại sao mắt thường không thấy linh hồn hay quỷ thần?
Bàn thờ Canh Nậu - Câu hỏi tại sao mắt thường không thấy linh hồn hay quỷ thần từ lâu đã là chủ đề khiến nhiều người tò mò, bởi nó chạm đến ranh giới giữa khoa học, triết học và tôn giáo. Trước hết, cần hiểu rằng mắt người chỉ có khả năng nhìn trong dải ánh sáng từ khoảng 400nm đến 700nm. Nếu linh hồn hay quỷ thần tồn tại dưới dạng năng lượng, sóng hoặc ánh sáng ở ngoài vùng phổ này, thì mắt thường hoàn toàn không thể nhận biết. Điều này tương tự như vi khuẩn hay virus – chúng tồn tại thật sự, nhưng để quan sát, con người cần đến kính hiển vi hoặc các công cụ đặc biệt.
Theo quan niệm triết học và tôn giáo, linh hồn hay nguyên thần vốn là phần tinh thần, phi vật chất của con người, không bị giới hạn bởi không gian vật lý. Chúng có thể tồn tại ở những chiều không gian khác, nơi giác quan con người không thể chạm tới. Bởi vậy, việc mắt thường không nhìn thấy không đồng nghĩa với việc chúng không tồn tại. Trong tín ngưỡng dân gian và nhiều tôn giáo, các quỷ thần hay thực thể siêu hình cũng được xem là có thật, nhưng chỉ hiển lộ hoặc tương tác với con người theo những cách gián tiếp, đôi khi qua các trải nghiệm tâm linh hay cảm nhận cá nhân chứ không hiện hình trước mắt.
Ở góc độ khoa học, cho đến nay vẫn chưa có công cụ hay phương pháp nào chứng minh được sự tồn tại của linh hồn hoặc quỷ thần. Những hiện tượng siêu nhiên thường vượt ngoài khả năng đo lường, nhưng điều đó không phủ nhận được trải nghiệm tâm linh mà nhiều người từng trải qua. Đặc biệt, trong vật lý hiện đại, các giả thuyết về đa chiều không gian gợi ý rằng có thể có những tầng thực tại khác song song với thế giới mà ta đang sống, và linh hồn hay quỷ thần nếu tồn tại, có lẽ thuộc về các chiều không gian đó, khiến mắt thường không thể quan sát trực tiếp.
Theo dân gian, linh hồn người qua đời phải đi qua cầu Nại Hà để sang cõi âm, chuyện này có đúng không và có ý nghĩa gì?
Đây là quan niệm phổ biến trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Theo đó, khi một người qua đời, linh hồn sẽ đi qua cầu Nại Hà – được nhắc đến trong “Văn tế thập loại chúng sinh” của Nguyễn Du: “Cầu Nại Hà kẻ trước người sau.” Tại đầu cầu, linh hồn phải ăn bát cháo lú, món cháo giúp người chết quên đi tất cả ký ức trần gian, từ buồn vui, ân oán đến tình cảm với người thân. Sau khi ăn cháo, linh hồn nhẹ nhàng sang cõi khác, bắt đầu hành trình mới.
Vậy nếu linh hồn chưa kịp ăn cháo thì sao?
Nếu linh hồn chưa ăn cháo hoặc chỉ ăn một phần, nó sẽ vẫn nhớ về kiếp trước, vương vấn chuyện trần gian, nhớ người thân hoặc nhà cửa. Tuy nhiên, chuyện “phải qua đò mới sang cõi âm” là biểu tượng vùng miền, không phải quy luật tuyệt đối. Thực tế, sau khi lìa thân xác, linh hồn bước vào trạng thái trung gian gọi là thân trung ấm, tương tự như học sinh thi xong chờ kết quả. Linh hồn chờ để được tái sinh dựa theo nghiệp và duyên.
Nếu linh hồn còn chấp niệm, vương vấn thì con cháu nên làm gì?
Khi linh hồn chưa giác ngộ hoặc còn vương vấn, nó có thể lang thang, mang oán hận hoặc nhớ người thân. Người sống thường làm lễ cầu siêu, tụng kinh và khai thị để giúp linh hồn buông bỏ, hiểu rõ nhân duyên quả báo và chọn được nơi tái sinh phù hợp. Linh hồn có thể đầu thai làm người, làm súc sinh, hoặc nếu tích nhiều thiện nghiệp, có thể vãng sinh về cõi lành, thoát vòng luân hồi.
Ở Việt Nam có những nghi lễ dân gian liên quan đến việc đưa linh hồn sang sông không?
Ở nhiều tỉnh đồng bằng Bắc Bộ như Nam Định, Thái Bình, Hưng Yên, có tục trèo đò hay trạo công. Đêm trước ngày đưa tang, gia đình mời thầy cúng và đội trạo công đến diễn lại cảnh chèo đò đưa linh hồn sang sông. Ông trạo công vừa hát vừa gọi tên từng thành viên trong gia đình để “gửi tiền đò” cho người đã khuất – mang ý nghĩa tượng trưng, thể hiện tấm lòng con cháu mong cha mẹ, ông bà được thuận lợi sang bờ bên kia.
Ý nghĩa của buổi hát trạo công là gì?
Buổi lễ vừa mang giá trị tín ngưỡng, vừa giúp xoa dịu nỗi buồn cho người sống. Giữa không khí tang tóc, những lời hát, tiếng trống, tiếng hò giúp giảm nặng nề, tạo cảm giác an ủi. Đây là nét đẹp văn hóa dân gian, thể hiện niềm tin rằng linh hồn người thân sẽ sang bên kia bình an, đồng thời là cách con người hòa giải nỗi đau mất mát bằng niềm tin và nghi lễ tâm linh.
