Lễ hội và tín ngưỡng thờ mẫu

​Sự tồn tại của vong linh thánh thần và lên đồng, hầu đồng là một phần quan trọng trong nghiên cứu về tín ngưỡng và văn hóa tâm linh. Một câu hỏi nổi lên trong cộng đồng là liệu có sự hiện diện của vong linh các bậc thần thánh trong đời sống tâm linh con người hay không. Để làm sáng tỏ vấn đề Đạo Mẫu và tín ngưỡng Hầu Đồng, bộ môn cận tâm lý của Trung tâm Nghiên cứu Tiềm năng Con người thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam đã tiếp tục nghiên cứu đạo mẫu tứ phủ đặc biệt qua lên đồng và hầu đồng. 

Đạo mẫu là một tín ngưỡng thờ Mẫu đã tồn tại từ lâu trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Qua các thời kỳ Nho, Phật, Lão đạo, Đạo Mẫu và tín ngưỡng Hầu Đồng được hình thành trong xã hội nông nghiệp Việt Nam phản ánh sự gắn bó mật thiết giữa con người với thần linh. Các vị thần thánh của đạo mẫu đều mang hình ảnh người mẹ gắn liền với thiên nhiên đất đai và cuộc sống của con người. Mẫu Thiên, Mẫu Địa, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thủy là những vị thần tượng trưng cho các yếu tố thiên nhiên như rừng núi sông biển và đất đai.

Một trong những hình tượng nổi bật trong đạo mẫu là Mẫu Liễu Hạnh một trong Tứ Thánh Bất Tử. Mẫu Liễu Hạnh là biểu tượng của người mẹ Việt Nam với câu chuyện huyền thoại về ba lần xuống trần gian. Mỗi lần đầu thai bà đều mang trong mình sứ mệnh quan trọng: cứu dân, dạy dân, giúp đỡ các vị vua và chống giặc ngoại xâm. Hình tượng Mẫu Liễu Hạnh trở thành biểu tượng mẫu mực của đạo đức truyền thống của lòng hiếu thảo và tình yêu thương vô bờ bến.

Ngoài Mẫu Liễu Hạnh còn có các vị thần mẫu khác như Mẫu Thượng Thiên, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải mỗi người đều là đại diện của một vùng miền từ thiên phủ địa phủ đến các vùng sông biển. Các thánh mẫu Đạo Mẫu và tín ngưỡng Hầu Đồng được tôn thờ ở nhiều nơi như tại Phủ Dày, Nam Định, Tây Hồ Hà Nội, Chùa Tiên Lạng Sơn, Đền Bắc Lệ Lạng Sơn và các nơi thờ khác.

Thờ cúng các vị thánh mẫu không chỉ thể hiện sự kính trọng đối với thiên nhiên mà còn là cách để dân tộc Việt Nam ghi nhớ công ơn các bậc tiền nhân các vị anh hùng dân tộc đã góp phần bảo vệ và xây dựng đất nước. Các lễ hội như lễ hội Phủ Dày lễ hội Kiếp Bạc nơi thờ Đức Thánh Trần Hưng Đạo đã trở thành những dịp quan trọng để mọi người tỏ lòng tri ân với các bậc thần linh và cầu mong sức khỏe an lành tài lộc.

Lễ hội và tín ngưỡng thờ mẫu không chỉ phản ánh sự kính trọng đối với thần linh mà còn chứa đựng những giá trị đạo đức và nhân văn sâu sắc. Đạo mẫu gắn liền với công lao của các bậc thần linh trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Sự linh thiêng của các vị thánh thần Đạo Mẫu và tín ngưỡng Hầu Đồng vẫn hiện hữu trong lòng dân gian và là niềm tin vững chắc để đối mặt với khó khăn thử thách trong cuộc sống. Với những giá trị cao cả đó tín ngưỡng thờ mẫu và các vị thánh thần vẫn luôn là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người dân Việt Nam đồng hành cùng dân tộc trong suốt lịch sử.