Thiên Tiên Thánh Giáo là tín ngưỡng độc đáo của người dân Huế mang đậm ảnh hưởng từ đạo giáo Trung Hoa, tín ngưỡng thờ mẫu và nhiều yếu tố khác của các tôn giáo dân gian Việt Nam cùng với sự kết hợp của Phật giáo và Hindu giáo. Tín ngưỡng Thiên Tiên Thánh Giáo phát triển từ Hội Sơn Nam, một nhóm người từ Nam Định di cư vào Huế từ thời Nguyễn với đặc trưng tín ngưỡng thờ mẫu và sự kết hợp với đạo giáo đã thoái hóa.
Lịch sử và nguồn gốc của Thiên Tiên Thánh Giáo:
Thiên Tiên Thánh Giáo hình thành từ sự kết hợp giữa tín ngưỡng dân gian Việt Nam, Đạo Giáo và tín ngưỡng thờ Mẫu. Một yếu tố cốt lõi là nghi thức thờ cúng các vị thần và mẫu. Đền Huệ Nam ở Huế là trung tâm thực hành Thiên Tiên Thánh Giáo, ban đầu thờ thần Bonaga của người Chăm, sau được bản địa hóa thành thờ nữ thần Thiên Y Ana, vị thần mẹ trong tín ngưỡng Chăm.
Với thời gian Thiên Y Ana được tôn vinh làm Thượng Đẳng Thần và có ảnh hưởng lớn đối với tín ngưỡng ở Huế. Đặc biệt dưới triều đại Nguyễn vua Gia Long và vua Đồng Khánh đều có những sự kiện liên quan đến việc tôn vinh Thiên Y Ana như việc đổi tên đền thành Huệ Nam điện và đưa các lễ hội tại đây vào hàng quốc lễ.
Cấu trúc tín ngưỡng Thiên Tiên Thánh Giáo:
Thiên Tiên Thánh Giáo thờ bốn phủ chính:
-
Thượng Thiên: Thờ Thiên Y Ana, nữ thần Hindu ảnh hưởng đến thiên giới.
-
Trung Thiên: Thờ Tây Cung Vương Mẫu, một trong những thần mẫu quan trọng trong Đạo Giáo.
-
Thượng Ngàn: Thờ các vị thần núi rừng liên quan đến đất đai và cây cối.
-
Thủy Phủ: Thờ các thần nước và những vị thần quyền lực trong vương quốc nước.
Hệ thống tín ngưỡng này kết hợp yếu tố Đạo Lão, Phật Giáo và thờ tổ tiên, tạo nên sự hòa trộn độc đáo giữa nhiều tôn giáo. Người theo đạo thờ cả thánh mẫu, anh hùng lịch sử và thánh thần từ Hindu giáo, tạo nên một cấu trúc tâm linh đa dạng và phong phú.
Lễ hội và nghi thức Thiên Tiên Thánh Giáo:
Lễ hội lớn nhất diễn ra tại Đền Huệ Nam vào tháng 3 và tháng 7 âm lịch, là lễ hội sông nước với đoàn rước Thánh Mẫu trên sông Hương, tạo cảnh tượng hoành tráng, thu hút tín đồ và du khách. Các nghi thức quan trọng gồm lễ giấc sắc Thánh Mẫu và hầu đồng, kết hợp giữa nghi thức cung đình và tín ngưỡng dân gian, mang đến không khí linh thiêng và đầy cảm xúc.
Kiến trúc và di tích Thiên Tiên Thánh Giáo:
Đền Huệ Nam là di tích tiêu biểu của Thiên Tiên Thánh Giáo với kiến trúc độc đáo và giá trị lịch sử. Ngôi đền có hệ thống bệ thờ và am thờ đa dạng, phản ánh sự kết hợp giữa các yếu tố tôn giáo khác nhau, trở thành một trong những di tích văn hóa – tâm linh nổi bật của Huế.
Thiên Tiên Thánh Giáo là một tín ngưỡng độc đáo thể hiện sự giao thoa giữa nhiều tôn giáo và văn hóa khác nhau. Tín ngưỡng Thiên Tiên Thánh Giáo không chỉ là một phần trong đời sống tâm linh của người dân Huế mà còn là một phần quan trọng trong văn hóa và di sản của khu vực miền Trung Việt Nam.
