Tết dân tộc Thái ở Tây Bắc – Nét văn hóa đậm đà và truyền thống
Bàn thờ Canh Nậu - Tết của người Thái ở Tây Bắc là dịp để các gia đình tôn vinh tổ tiên, chăm sóc bàn thờ và gắn kết các thế hệ, đồng thời tạo nên không khí lễ hội đặc sắc trong cộng đồng. Chăm chút bàn thờ không chỉ là biểu hiện lòng thành kính với tổ tiên, mà còn là cơ hội để các thành viên trong gia đình quây quần, hướng về cội nguồn. Không khí chuẩn bị Tết của đồng bào Thái cũng rất sinh động, từ gói bánh chưng gù, chọn gạo nếp làm xôi, đến các trò chơi dân gian và hoạt động văn hóa truyền thống. Tết dân tộc Thái ở Tây Bắc vì vậy luôn mang màu sắc ấm áp, đoàn kết và đầy yêu thương.
1. Tết cổ truyền của người Thái – Hòa chung nhịp Việt nhưng giữ bản sắc riêng
Người Thái sử dụng lịch âm để xác định ngày Tết, trùng với Tết Nguyên đán của người Kinh. Tuy nhiên, Tết của cộng đồng Thái lại nổi bật với màu sắc văn hóa riêng, đậm yếu tố tâm linh, truyền thuyết và phong tục dân gian độc đáo.
2. Không khí chuẩn bị Tết sớm từ núi rừng Tây Bắc
Khoảng 10 ngày trước Tết, đồng bào Thái bắt đầu dọn dẹp nhà cửa, hoàn tất công việc đồng áng để trọn vẹn đón năm mới mà không vướng bận mùa màng. Việc chuẩn bị sớm giúp các gia đình tận hưởng Tết thư thái và đầy đủ, đồng thời giữ được nét truyền thống cổ xưa.
3. Những nghi thức đón Tết giàu bản sắc
-
Ngày 25 tháng Chạp: Người dân bắt đầu vệ sinh nhà cửa, giặt giũ chăn màn và trang hoàng không gian sống.
-
Ngày 29 tháng Chạp: Phụ nữ trong bản đảm nhiệm việc dọn dẹp kỹ lưỡng từ trong nhà đến sân.
-
Gói bánh chưng gù: Một nghi lễ không thể thiếu, bánh luộc ngoài trời với niềm tin rằng hương thơm sẽ bay tới cõi linh thiêng, được các vị thần nếm trước để phù hộ cho con cháu.
4. Mâm cúng giao thừa của người Thái
Đêm giao thừa, mâm cúng được bày biện đa dạng các sản vật nông nghiệp, từ ngô, sắn, khoai đến thịt heo, gà, cá và các sản phẩm săn bắn. Mỗi món ăn đều mang ý nghĩa tri ân tổ tiên và cầu mong sung túc, bình an cho gia đình.
5. Đêm giao thừa – Thức cùng đất trời
Vào đêm 30, nhiều gia đình người Thái thức suốt đêm, bếp luôn đỏ lửa và hương nhang trên bàn thờ được thay liên tục. Người dân lặng lẽ lắng nghe âm thanh thiên nhiên, dựa vào tiếng động vật đầu tiên để đoán lành dữ trong năm mới.
6. Bữa cơm đầu năm – Sum họp và gắn kết
Ngay khi bước sang năm mới, mâm cúng được đặt lên bàn thờ tổ tiên. Sau lễ cúng, cả gia đình quây quần bên mâm cơm đầu năm, nâng ly chúc mừng, kể chuyện và chia sẻ hy vọng cho tương lai. Nhiều bữa cơm kéo dài tới 2–3 giờ sáng, tràn ngập tiếng cười và sự ấm áp gia đình.
7. Nghi thức lấy nước đầu năm – Đón tài lộc
Sáng mùng Một, người Thái thường đi lấy nước từ suối hoặc giếng làng. Nước đầu năm tượng trưng cho tài lộc và may mắn, và người đi lấy nước sẽ rửa mặt tại suối trước, sau đó gánh về cho cả gia đình. Nước cũ trên bàn thờ cũng được thay mới để thanh lọc không gian và chào đón điều tốt đẹp.
8. Tết – Dịp sum họp đậm tình bản làng
Các gia đình sẽ chọn một ngày cụ thể để tổ chức lễ cúng tổ tiên, gọi là "sơ". Họ mời họ hàng và người dân trong bản, tạo nên không khí gắn kết cộng đồng đặc trưng của người Thái ở Tây Bắc.
9. Tín ngưỡng theo Can chi – Vũ điệu xòe truyền thống
Tùy theo hệ Can chi, việc cúng tổ tiên có thể diễn ra theo chu kỳ 5 hoặc 10 ngày. Trong những ngày này, trống chiêng vang khắp bản, người dân cùng nhau nắm tay nhảy múa các điệu xòe cổ truyền tại sân nhà hoặc bãi đất trống, mang đến một bức tranh văn hóa sống động và khó quên.
Tết dân tộc Thái ở Tây Bắc không chỉ là dịp để thờ cúng tổ tiên mà còn là thời khắc gắn kết gia đình, giữ gìn bản sắc văn hóa và truyền thống cộng đồng. Từ những nghi lễ trang nghiêm, mâm cúng giao thừa đến vũ điệu xòe tưng bừng, Tết của người Thái luôn để lại ấn tượng sâu sắc về sự đoàn kết, ấm áp và yêu thương.
