Bàn thờ 3 lớp hiện nay có phải là ban thờ tam cấp truyền thống không?
Không hoàn toàn chính xác. Ban thờ tam cấp truyền thống xưa thường gồm ba án với thứ tự và chức năng rõ ràng:
- Hương án ngoài cùng: đặt bát hương, đôi chân nến, đôi lọ hoa, đỉnh đồng, đôi ống hương.
- Sập thờ ở giữa: bày mâm vuông, mâm cỗ cúng hoặc bài vị chính.
- Bàn ngự (cấp trên cùng): nơi đặt bài vị cao nhất hoặc tượng thờ quan trọng.
Nhiều ban thờ 3 lớp là lối bày mới, cao – thấp không theo chuẩn xưa, bát hương đổi vị trí với đỉnh đồng hoặc thêm nhiều ảnh thờ, tạo thành 5 cấp ảo. Đây là sự kết hợp hiện đại, phục vụ thẩm mỹ và không gian, không đúng tam cấp truyền thống cổ.
Thế nào là tam cấp truyền thống cổ điển?
Tam cấp xưa chú trọng trật tự và chiều cao theo nguyên tắc:
- Cấp trên cùng cao nhất: bàn ngự, đặt bài vị quan trọng hoặc tượng thờ.
- Cấp thứ hai thấp nhất: sập thờ, bày mâm cỗ cúng.
- Cấp thứ ba cao hơn cấp thứ hai nhưng thấp hơn cấp nhất: hương án ngoài cùng, bày bát hương, đài rượu, lọ hoa, nến…
Nguyên tắc tam cấp truyền thống cổ điển tạo ra trật tự nghi lễ rõ ràng, phân định chức năng từng cấp và tôn vinh tổ tiên, thần linh theo truyền thống.
Hiện nay, nhiều gia đình bày bàn thờ tam cấp ra sao?
- Thích thể hiện sự giàu có, bày nhiều ảnh thờ và vật phẩm.
- Không gian hẹp, bày tam cấp nhưng thiếu trật tự truyền thống.
- Pha trộn lối bày chùa, đền, phủ, khiến hình thức tam cấp cổ không còn rõ ràng.
Do đó, bày bàn thờ 3 lớp hiện đại thường không phản ánh đúng nguyên tắc tam cấp cổ điển.
Khi mua ban thờ tam cấp, cần lưu ý điều gì?
- Phân biệt tam cấp cổ: dựa trên nguyên tắc trên cao – giữa thấp – ngoài cao hơn giữa, trật tự nghi lễ rõ ràng, phục vụ thờ cúng truyền thống.
- Phân biệt tam cấp hiện đại: chỉ là phối hợp 3 lớp vật phẩm, phục vụ thẩm mỹ, không gian, đôi khi vô tình trở thành 4–5 cấp.
Hiểu rõ sự khác biệt giúp nhận biết và áp dụng đúng phong tục truyền thống, vừa đảm bảo tính trang nghiêm vừa phù hợp với không gian hiện đại.
