1. “Đạo Lương” có phải là một tôn giáo không?
Không. Theo các nhà nghiên cứu tôn giáo và sử học, không tồn tại một tôn giáo chính thức nào mang tên “Đạo Lương”. Từ “Lương” không phải là tên đạo mà chỉ dùng để phân biệt giữa người theo đạo Thiên Chúa và người không theo đạo trong xã hội Việt Nam thời phong kiến.
Trong các văn bản triều Nguyễn hay thời Pháp thuộc:
- “Giáo dân” là những người theo đạo Thiên Chúa.
- “Lương dân” là những người không theo đạo Thiên Chúa.
Như vậy, “Lương” không mang ý nghĩa tôn giáo riêng, mà chỉ là cách gọi chung cho những người không theo Thiên Chúa, bao gồm cả người theo Phật, thờ Mẫu, thờ Thần, hoặc đơn giản là giữ tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên.
2. Vì sao lại có cách gọi “Đạo Lương”?
Cụm từ “Đạo Lương” xuất hiện gần đây, chủ yếu trong giao tiếp dân gian và mạng xã hội. Nhiều người dùng để chỉ tín ngưỡng truyền thống Việt Nam, bao gồm:
- Thờ tổ tiên, ông bà.
- Thờ các vị thần trong Tứ Phủ, Tứ Bất Tử.
- Thờ Thành Hoàng làng, Đức Thánh Trần, Bà Chúa Xứ, Cá Ông, Thần Tài, Thổ Địa…
Tuy nhiên, cách gọi “Đạo Lương” không chính xác về học thuật, vì các hình thức thờ cúng của Đạo Lương thuộc tín ngưỡng dân gian, chứ chưa đạt đến mức tôn giáo có giáo lý, giáo luật hay hệ thống tu hành.
3. Nguồn gốc lịch sử của khái niệm “Lương – Giáo”
Theo Đại Nam Thực Lục và tư liệu lịch sử:
- Giáo dân (Dữu dân): người theo đạo Thiên Chúa, từng bị xem là “tà đạo”.
- Lương dân: người không theo Thiên Chúa, tức “dân lương thiện”.
Khi Pháp đô hộ Việt Nam, từ “Giáo dân” được dùng phổ biến thay cho “Dữu dân”, còn “Lương dân” vẫn giữ nguyên. Từ đó, cụm từ “bên Đạo – bên Lương” trở thành thói quen trong đời sống, nhưng “Đạo Lương” chưa bao giờ là tên một tôn giáo chính thống trong bất kỳ văn bản pháp lý hay học thuật nào.
4. Hiểu đúng về “Đạo Lương” trong đời sống
Nhiều người dùng từ “Đạo Lương” để chỉ tín ngưỡng truyền thống của người Việt, mang ý nghĩa đạo lý sống – “đạo làm người”, “đạo hiếu”, “đạo thờ ông bà”.
- Về văn hóa, cách hiểu Đạo Lương thể hiện tinh thần “uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, gốc rễ văn hóa Việt Nam.
- Về tín ngưỡng, “Đạo Lương” chỉ là niềm tin dân gian, không có tổ chức, giáo chủ hay giáo lý cụ thể.
- Về tôn giáo học, “Đạo Lương” không được công nhận là tôn giáo độc lập như Phật giáo, Thiên Chúa giáo, Cao Đài hay Hòa Hảo.
“Đạo Lương” không phải là một tôn giáo chính thức mà chỉ là cách gọi dân gian để chỉ tín ngưỡng truyền thống Việt Nam. Hiểu đúng về “Đạo Lương” giúp:
- Phân biệt giữa tôn giáo chính thống và tín ngưỡng dân gian.
- Tôn trọng các giá trị văn hóa, đạo lý sống truyền thống.
- Tránh nhầm lẫn giữa niềm tin dân gian và giáo lý tôn giáo trong nghiên cứu học thuật.
