Danh mục: Giải nghĩa câu đối nhà họ Nguyễn
Câu hỏi: Giải nghĩa đôi câu đối:
- “Nguyên phụ tư bồi đức thụ viễn thuỳ tiên thế ấm,
- Tô giang hoàn bão nhân cơ trường diễn thiện gia khương.”
Đây là một đôi câu đối mang phong cách chữ Hán trang trọng, thường được treo trong từ đường dòng họ Nguyễn, thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên và đề cao đạo lý nhân nghĩa của con cháu.
Phiên âm Hán – Việt chính xác:
- 上聯: 元父資培德樹遠垂先世蔭
- 下聯: 蘇江環抱仁基長演善家疆
Dịch nghĩa:
- Vế trên: “Nguyên phụ tư bồi, đức thụ viễn thuỳ tiên thế ấm” nghĩa là người cha gốc tổ vun trồng bồi đắp, để cây đức lan xa, phúc ấm còn truyền mãi cho các đời sau.
- Vế dưới: “Tô giang hoàn bão, nhân cơ trường diễn thiện gia khương” nghĩa là dòng sông Tô uốn quanh che chở, nền nhân nghĩa mở rộng, bồi đắp thêm cho cõi thiện và đất lành của gia tộc.
Giải thích từ ngữ:
- Nguyên phụ: người cha gốc tổ, bậc tiền nhân khai tộc.
- Tư bồi: vun trồng, bồi dưỡng, phát triển đạo đức và truyền thống.
- Đức thụ: cây đức, biểu tượng cho đạo lý và công đức.
- Viễn thuỳ: lan xa, để lại cho hậu thế.
- Tiên thế ấm: phúc ấm tổ tiên truyền lại.
- Tô Giang: tên dòng sông (gợi hình ảnh quê hương), biểu trưng cho đất lành, nơi nuôi dưỡng nhân tâm.
- Hoàn bão: bao bọc, chở che.
- Nhân cơ: nền tảng nhân nghĩa, đạo lý.
- Trường diễn: nối dài mãi mãi.
- Thiện gia khương: gia tộc hiền thiện, thịnh vượng, êm ấm.
Dịch thơ:
Tổ phụ vun trồng cây đức rộng,
Sông Tô chở đạo đất nhân lành.
Câu đối tôn vinh công đức tổ tiên đã gây dựng nền nếp đạo đức, để lại phúc ấm cho cháu con. Hình ảnh “cây đức” và “sông Tô” đều là ẩn dụ: cây biểu trưng cho sự sống bền lâu, còn sông biểu trưng cho dòng chảy truyền thống không ngừng. Tư tưởng “bồi đức”, “dựng nhân” được đề cao, gắn với quan niệm “tích đức lưu tôn – hành thiện di hậu” trong đạo Nho.
Đôi câu đối nhà họ Nguyễn thể hiện sâu sắc đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, đồng thời ca ngợi công đức tổ tiên và nhắc nhở con cháu tiếp nối truyền thống hiếu nghĩa, nhân ái, lấy đạo đức làm gốc cho sự hưng thịnh của dòng tộc.
