Từ xa xưa, tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên đã đi sâu vào tiềm thức của mỗi người Việt. Bên cạnh ông bà, ông vải – là những người được an hưởng tuổi già rồi quy tiên – thì trong gia đình, dòng họ cũng luôn có những vong linh bạc mệnh, mà người Việt ta thường gọi là Bà Cô, Ông Mãnh.
Vì thời gian sống chưa được trọn vẹn, nên các vong linh này thường rất linh thiêng. Do đó, người ta thường thờ riêng một bàn để mong cầu không chỉ sự phù hộ độ trì như tổ tiên, mà còn là tài lộc, phú quý và ước vọng trần thế.
Bàn thờ bà tổ cô thờ ai?
Bà Tổ Cô là những người con gái mất khi còn trẻ, chưa lập gia đình. Họ mất do bệnh tật, tai ương... nhưng chưa siêu thoát, chưa đầu thai, mà vẫn còn lưu lại chốn dương gian với tâm nguyện phù trợ và che chở cho con cháu trong dòng họ – đặc biệt là trẻ em và người nhỏ tuổi.
Tương tự, Ông Mãnh là con trai chết yểu hoặc mất sớm trong gia đình. Họ ở lại để bảo vệ người thân khỏi tai ương, tránh số phận đoản mệnh như chính mình.
Tuy nhiên, không phải ai mất trẻ cũng trở thành Bà Tổ Cô hay Ông Mãnh. Họ phải là những vong linh có duyên tu tập đạo Phật, đạo Mẫu trên đường về cõi âm thì mới đủ điều kiện để trở thành những vị linh thiêng, được thờ phụng riêng.
Các dạng danh hiệu đặc biệt:
Nếu là người theo đạo Mẫu và hầu các bà chúa như: Bà Chúa Thượng Ngàn, Bà Chúa Thoải Phủ… thì có danh hiệu “Bà Chúa Tổ Cô”. Nếu hầu các chầu như Trầu Bé Bắc Lệ, Trầu Chín,… thì có danh hiệu “Trầu Tổ Cô”. Những người vừa có danh hiệu trên vừa có tu tập tốt sẽ đảm nhận vai trò giác ngộ, dẫn dắt con cháu tu tập đúng đạo.
Tại sao lập bàn thờ bà tổ cô?
Những vong linh này rất linh thiêng và tùy vào nhân duyên, họ có thể che chở, dẫn lối cho người trong gia đình tránh tai ương và vận hạn.
Dù không siêu thoát, tổ cô vẫn dõi theo, che chở gia đình, đặc biệt là trẻ em và người yếu thế. Ngày nay, nhiều gia đình lập bàn thờ riêng để thờ các vị này nhằm cầu xin sự phù trợ. Trước mỗi công việc trọng đại, quyết định quan trọng hay chuyến đi xa, người ta thường:
-
Thắp một nén nhang
-
Thành tâm khấn vái
-
Cầu xin Bà Tổ Cô dẫn đường chỉ lối:
"Việc tỏ thì theo, việc tăm tối sẽ đoạn đường."
Bàn thờ Bà Tổ Cô cần gì và cách bài trí
Bàn thờ bà tổ cô, ông mãnh là bàn thờ lập riêng, không đặt ngang hàng bàn thờ gia tiên hoặc bàn thờ Phật. Có thể thờ chung một bát hương hoặc mỗi vong một bát tùy điều kiện.
Các vật phẩm cơ bản:
-
Bài vị đặt trên kệ gỗ nhỏ (nhiều nhà có thể không dùng bài vị mà thay bằng tượng hay tranh)
-
Đèn cầy, nến hoặc đèn dầu thắp sáng khi cúng
-
Lư hương nhỏ
-
Ly rượu trên đài, chén nước
-
Vàng mã
-
Lọ hoa
Ngoài ra, nhiều nơi còn hình tượng hóa Bà Tổ Cô, Ông Mãnh qua:
-
Tượng hoặc tranh vẽ trên vải liễng
-
Hình ảnh cô gái xinh đẹp, trinh trắng, đôn hậu
– thường có 3 người: cô ở giữa là Bà Tổ Cô, hai bên là người chầu hầu -
Một số gia đình không thờ tượng mà chỉ thờ chữ viết trên liễn vải
Lưu ý: Tượng Bà Tổ Cô chủ yếu chỉ xuất hiện ở đền, chùa, miếu, còn ở gia đình thì thường dùng tranh vẽ.
Lễ cúng Bà Tổ Cô – Cần chuẩn bị gì và cúng vào dịp nào?
Các vật phẩm cần có ngoài vật phẩm cơ bản:
-
Hoa tươi
-
Trái cây
-
Bánh kẹo
-
Đồ ngọt
-
Một số gia đình còn bày thêm đồ chơi trẻ em để Bà Tổ Cô hoan hỉ.
Những dịp cúng lễ:
-
Giỗ chạp
-
Tuần tiết
-
Ngày Rằm
-
Mùng Một
-
Các ngày lễ trong năm hoặc trước sự kiện trọng đại của gia đình
Lưu ý khi lập bàn thờ bà tổ cô:
1. Về hình thức:
-
Bàn thờ cần đẹp, có hoa văn chạm trổ tinh tế, càng cầu kỳ càng tốt – vì các vị mất khi còn trẻ, thường thích màu sắc, hoa văn.
2. Về vị trí:
-
Phải đặt dưới Hương án của bàn thờ gia tiên, tuyệt đối không đặt ngang bằng.
-
Lý do: Bà Tổ Cô và Ông Mãnh là người nhỏ tuổi hơn, có thể chỉ là con, cháu, cô, bác của người đang sống.
-
Việc đặt ngang bằng là không phải phép, có thể khiến gia đình bị gia đạo bất ổn, làm ăn lụi bại.
-
3. Về bát hương:
-
Bát hương nhỏ hơn bát hương của bàn thờ gia tiên.
4. Về chất liệu bàn thờ:
-
Không dùng gỗ đã qua sử dụng để tránh ô uế từ lần dùng trước.
