Bà cô, ông mãnh là ai ?
Bà cô, ông mãnh là những người trong dòng họ mất khi chưa lập gia đình, chưa có con cái nối dõi. Bà cô là người nữ mất khi chưa lấy chồng, còn ông mãnh là người nam mất khi chưa lấy vợ. Vì ông mãnh và bà cô không có con cháu trực tiếp để thờ cúng, nên thường sẽ phù hộ cho cháu chắt trong dòng họ. Đây là lý do nhiều gia đình lập riêng bàn thờ bà cô, ông mãnh bên cạnh bàn thờ gia tiên, vừa để bày tỏ sự kính trọng vừa cầu mong sự phù hộ. Tuy nhiên, ông mãnh và bà cô không chỉ cầu xin sự phù hộ cho con cháu mà cũng nên được thường xuyên cúng lễ, cầu nguyện để họ được siêu thoát, tránh tình trạng vất vưởng, trở thành cô hồn lang thang.
Lý do lập bàn thờ Bà Tổ Cô
Lý do lập bàn thờ Bà Tổ Cô bắt nguồn từ tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên đã ăn sâu vào văn hóa Việt Nam từ bao đời nay. Bên cạnh việc thờ cúng ông bà, ông vải – những người đã an hưởng tuổi già và qua đời – trong mỗi gia đình còn tồn tại những vong linh bạc mệnh, được gọi là Bà Tổ Cô và Ông Mãnh. Những vong linh này mất sớm, chưa siêu thoát, thường vẫn lưu lại nơi trần thế với tâm nguyện phù hộ và che chở cho con cháu, đặc biệt là trẻ nhỏ. Vì lý do đó, nhiều gia đình lập bàn thờ Bà Tổ Cô để cầu xin sự phù trợ, may mắn, tài lộc và bình an trong cuộc sống hàng ngày.
Bàn thờ Bà Tổ Cô thờ những vong linh đặc biệt, trong đó Bà Tổ Cô là những cô gái mất khi còn trẻ, chưa lập gia đình, thường do bệnh tật hoặc tai nạn, vẫn dõi theo con cháu để che chở và dẫn lối trong cuộc sống. Ông Mãnh là con trai chết yểu hoặc mất sớm trong gia đình, giúp bảo vệ người thân tránh tai ương và số mệnh đoản thọ. Chỉ những vong linh có duyên tu tập theo đạo Phật hoặc đạo Mẫu mới trở thành Bà Tổ Cô hay Ông Mãnh, đủ linh thiêng để được lập bàn thờ riêng. Ngoài ra, một số danh hiệu đặc biệt như Bà Chúa Tổ Cô khi hầu các bà chúa như Bà Chúa Thượng Ngàn, Bà Chúa Thoải Phủ, hay Trầu Tổ Cô khi hầu các chầu như Trầu Bé Bắc Lệ, Trầu Chín, đều có khả năng hướng dẫn con cháu tu tập đúng đạo, đồng thời bảo vệ gia đình khỏi vận hạn.
Tại sao lập bàn thờ Bà Tổ Cô?
Ngày nay, việc lập bàn thờ riêng để thờ Bà Tổ Cô được nhiều gia đình thực hiện nhằm cầu xin sự che chở và dẫn đường của những vong linh trẻ tuổi, đặc biệt trước những công việc trọng đại, chuyến đi quan trọng hoặc quyết định lớn. Gia chủ thường thắp nhang thành tâm và khấn vái cầu xin Bà Tổ Cô dẫn lối với câu chú: “Việc tỏ thì theo, việc tăm tối sẽ đoạn đường.” Bàn thờ Bà Tổ Cô thường được bài trí với bài vị đặt trên kệ nhỏ, có thể thay bằng tượng hoặc tranh vẽ, kèm theo đèn cầy, nến hoặc đèn dầu, lư hương nhỏ, ly rượu, chén nước, vàng mã và lọ hoa. Nhiều gia đình còn sử dụng tượng hoặc tranh vẽ hình cô gái trinh trắng, đôn hậu, thường có ba người, với cô chính giữa là Bà Tổ Cô và hai bên là người hầu chầu. Chữ viết trên liễn vải cũng được sử dụng, thường trong gia đình, còn tượng thường chỉ xuất hiện tại đền, chùa. Khi lập bàn thờ, cần lưu ý rằng bàn thờ Bà Tổ Cô và Ông Mãnh không đặt ngang bằng bàn thờ gia tiên hoặc bàn thờ Phật, có thể dùng chung một bát hương hoặc mỗi vong một bát tùy điều kiện.
Hướng dẫn lập và cúng Bà Tổ Cô
Lễ vật cúng Bà Tổ Cô bao gồm hoa tươi, trái cây, bánh kẹo, đồ ngọt và đồ chơi trẻ em nếu có, thực hiện vào các dịp giỗ chạp, tuần tiết, ngày Rằm, mùng Một hoặc các ngày lễ trong năm, đặc biệt trước những sự kiện quan trọng. Bàn thờ cần được chạm trổ tinh xảo, hoa văn cầu kỳ, phù hợp với vong linh trẻ tuổi, đặt dưới hương án bàn thờ gia tiên và tuyệt đối không đặt ngang hàng. Bát hương sử dụng nên nhỏ hơn bàn thờ gia tiên và chất liệu bàn thờ phải là gỗ mới, tránh dùng gỗ đã qua sử dụng để giữ sự trang nghiêm.
