Ngày xưa, thay vì dùng tờ Phó hay giấy in sẵn, người xưa thường viết trực tiếp tên tiên tổ lên bảng khung giá gương để thờ phụng. Đây là cách thể hiện lòng thành kính sâu sắc đối với tổ tiên và giúp lưu giữ thông tin dòng họ một cách trang trọng, bền vững. Các cụ thường chọn những người có chữ đẹp, viết nắn nót bằng mực tàu hoặc sơn son thếp vàng, đảm bảo chữ rõ ràng, thẳng hàng và mang tính thẩm mỹ cao. Việc ghi trực tiếp như vậy không chỉ có ý nghĩa tâm linh mà còn thể hiện truyền thống tôn trọng chữ nghĩa và sự chu toàn trong việc thờ cúng.
Cách ghi tên của nữ giới trên khung giá gương như thế nào?
Nữ giới trong dòng họ khi được ghi trên khung giá gương thường được ghi họ kèm chữ “Thị” và thêm tên hiệu phía dưới, đôi khi có ghi “Nhụ nhân” để thể hiện sự trang trọng. Khác với nam giới, tên nữ thường không ghi đầy đủ họ tên riêng mà chỉ nhấn mạnh chữ “Thị” mang nghĩa “thuộc họ”, chứ không dùng để phân biệt giới tính như cách hiểu hiện nay. Cách ghi này thể hiện sự tôn kính nhưng cũng tuân theo trật tự và lễ nghi trong gia tộc, đảm bảo tính cân đối giữa các thế hệ trên bàn thờ.
Các bảng tên thờ Hậu của bản thôn có đặc điểm gì?
Bảng tên thờ Hậu thường được lập riêng cho cả bản thôn, ghi rõ họ, tên hiệu và thứ tự ngôi vị trong gia phả. Chữ viết trên bảng thường thanh thoát, đều đặn và ngay ngắn, tạo cảm giác trang nghiêm, linh thiêng. Một số bảng còn có phần phối hưởng của bản thôn, thể hiện mối liên kết giữa các gia đình hoặc dòng họ trong cùng khu vực. Việc lập bảng thờ Hậu mang ý nghĩa tri ân công đức của người có đóng góp lớn cho làng xã, đồng thời duy trì mối quan hệ cộng đồng bền chặt trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam.
Tại sao không dùng giấy Phó hay giấy rời?
Người xưa không dùng giấy Phó hay giấy rời vì những vật liệu này dễ rách, dễ mờ và không bền theo thời gian. Việc viết trực tiếp tên tiên tổ lên bảng hoặc khung giá gương giúp bảo quản lâu dài, tránh thất lạc hoặc sai sót khi thay đổi giấy. Khi đến thời điểm cần thay mới hoặc khi khung giá gương đã cũ, người ta thường thực hiện nghi lễ hỏa thiêu trang trọng, thể hiện sự tôn kính và đưa bảng thờ trở lại với cõi tâm linh một cách trọn vẹn.
Những chi tiết nào trên khung giá gương thể hiện sự trang trọng?
Khung giá gương được làm bằng gỗ quý, sơn son thếp vàng hoặc để mộc, khắc chạm tinh tế. Trên đó ghi rõ họ, tên, tên hiệu và thứ tự trong dòng họ, chữ viết ngay ngắn, cân đối, thường được đặt giữa ban thờ chính hoặc trong phòng thờ tập trung của dòng tộc. Ngoài phần chữ, các chi tiết trang trí như hoa văn, mâm bồng, gờ nổi, và lớp sơn bóng trên khung đều góp phần tạo nên vẻ uy nghi, trang nghiêm. Mỗi đường nét, mỗi họa tiết đều mang ý nghĩa tôn kính tổ tiên và giữ gìn truyền thống văn hóa gia đình.
Ngày nay, trong nhiều gia đình hiện đại, khung giá gương vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc thờ cúng tổ tiên. Gia chủ có thể kết hợp khung giá gương cùng ảnh truyền thần hoặc thần chủ để không gian thờ thêm đầy đủ, trang nghiêm và thuận tiện. Khi đặt trên bàn thờ, cần giữ đúng ngôi thứ, cân đối hai bên, đảm bảo sự hài hòa giữa các thế hệ. Nếu không sử dụng thường xuyên, nên phủ tấm vải đỏ lên khung để tránh bụi và giữ gìn sự tôn nghiêm, chỉ mở ra vào những dịp trọng lễ như giỗ, tết. Việc duy trì và gìn giữ khung giá gương không chỉ là nét đẹp văn hóa mà còn là biểu tượng của lòng hiếu thảo, tri ân và sự tiếp nối truyền thống của dòng họ Việt.
