Trong phong tục thờ cúng của người Việt, bên cạnh mâm cơm, hương đèn, tiền vàng thì kỷ chén thờ luôn được xem là một trong những vật phẩm quan trọng, đặc biệt trong các dịp giỗ chạp, lễ Tết. Thông thường, trên bàn thờ gia tiên sẽ xuất hiện 3 hoặc 5 chén nước được đặt ngay ngắn thành hàng, đây không chỉ là nghi thức thờ cúng mà còn mang nhiều ý nghĩa tâm linh sâu sắc.
Ý nghĩa của kỷ chén thờ
Kỷ chén thờ thường được sử dụng để đựng nước sạch hoặc rượu, tượng trưng cho sự tinh khiết, thanh tịnh và bền vững. Việc dâng chén nước lên bàn thờ thể hiện lòng thành kính, biết ơn của con cháu đối với ông bà tổ tiên và các vị thần linh che chở cho gia đình. Theo quan niệm âm dương ngũ hành, nước là khởi nguồn của sự sống, giúp vạn vật sinh sôi phát triển, vì vậy kỷ chén thờ được đặt trên bàn thờ mang ý nghĩa cầu mong sức khỏe, bình an và phúc lộc.
Vì sao kỷ chén thờ có 3 hoặc 5 chén?
Trong tín ngưỡng Việt, các con số lẻ như 3, 5, 7, 9 thường gắn liền với may mắn và sự trường tồn. Chính vì thế, kỷ chén thờ phổ biến nhất thường có 3 hoặc 5 chén:
-
Kỷ chén thờ 3 chén: Thường được đặt trên bàn thờ nhỏ như bàn thờ Thần Tài, Ông Địa hoặc tại các căn hộ chung cư, nhà phố diện tích hạn chế. Ba chén tượng trưng cho ba đời tổ tiên, đồng thời gợi nhắc đạo hiếu của con cháu với ông bà cha mẹ. Chén ở giữa dâng lên các vị thần, hai chén hai bên dâng cho tổ tiên đã khuất. Ngoài ra, số 3 còn gắn với phong tục “ba năm để tang cha mẹ”, nhắc nhở con cháu luôn giữ trọn đạo nghĩa.
-
Kỷ chén thờ 5 chén: Con số 5 đại diện cho ngũ hành Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ, cân bằng và hài hòa. Bộ 5 chén thường được sử dụng trên bàn thờ lớn tại những gia đình có điều kiện. Trong đó, chén trung tâm tượng trưng cho sự thành tâm của gia chủ, hai chén ngoài cùng thường dành để tưởng nhớ bà cô, ông mãnh, còn hai chén còn lại dâng lên tổ tiên. Bộ kỷ chén thờ 5 chén mang đến sự đầy đủ, sung túc và sự phù hộ toàn diện.
Chất liệu kỷ chén thờ
Ngày nay, kỷ chén thờ được chế tác từ nhiều chất liệu, trong đó gốm sứ vẫn là lựa chọn được ưa chuộng nhất nhờ độ bền cao, mang tính linh thiêng và hội tụ đủ ngũ hành. Ngoài ra, một số gia đình cũng có thể sử dụng chén thủy tinh, chén trà để thay thế nếu chưa đủ điều kiện sắm bộ kỷ thờ bằng sứ cao cấp. Những mẫu kỷ chén thờ gốm sứ Bát Tràng thường được yêu thích vì vừa đẹp mắt, vừa giữ trọn tinh hoa văn hóa truyền thống.
Cách bày trí kỷ chén thờ trên bàn thờ
Kỷ chén thờ thường được đặt ngay ngắn thành một hàng thẳng ở chính giữa bàn thờ, phía trước bát hương. Khi thay nước, gia chủ cần giữ cho các chén luôn sạch sẽ, tinh khiết, tránh để bụi bẩn bám vào vì điều đó có thể làm giảm tính linh thiêng của không gian thờ cúng.
