Theo truyền thống Hán tự, chữ “Mộ” chỉ mồ mả phải viết là 墓, với bộ thổ (土) ở dưới, tượng trưng cho đất – nơi an táng người đã khuất. Tuy nhiên, người khắc lại dùng chữ 暮, vốn có nghĩa là buổi chiều, khi mặt trời lặn, hoàn toàn khác về ý nghĩa và biểu tượng.
Một số ý kiến cho rằng lỗi này có thể do nhầm lẫn trong quá trình soạn thảo hoặc đánh máy, nhất là khi chuẩn bị bản in trước khi khắc bia. Có người nhận định đây chỉ là bản nháp trên máy tính, chưa phải bia khắc chính thức, nên hoàn toàn có thể sửa lại cho đúng.
Nhiều người am hiểu Hán học khẳng định, chữ “mộ” trong nghĩa “ngôi mộ” phải có yếu tố đất (thổ) vì mồ mả gắn liền với nơi chôn cất, còn chữ “mộ” nghĩa chiều tối lại liên quan đến thời gian, thiên tượng, hoàn toàn không phù hợp trong bối cảnh thờ cúng hay tưởng niệm. Thậm chí có người đùa rằng nếu đọc theo chữ 暮, cụm “Hà gia chi mộ” sẽ có nghĩa là “buổi chiều tối của gia đình họ Hà” – một diễn đạt vô nghĩa và lạc đề.
Một số người khác cho rằng việc nhầm chữ phản ánh hậu quả của việc không am hiểu Hán tự, vì hai chữ “墓” và “暮” nhìn khá giống nhau, chỉ khác ở bộ “thổ” phía dưới. Chữ “墓” thể hiện hình tượng mặt trời (日) đã lặn xuống đất (土) – một ẩn dụ cổ điển cho người đã khuất trở về lòng đất, rất phù hợp trong văn khắc mộ chí.
Trong khi đó, cũng có người hài hước nhận xét rằng “nhiều thầy quá nên mới sai”, hoặc “mộ nhà các cụ chôn xuống đất thì cần thổ, mộ nhà người ta chôn lên trời thì mới cần mặt trời”. Tuy nhiên, đa số đều thống nhất rằng chữ “暮” là sai cơ bản, cần sửa lại thành “墓” để đảm bảo chuẩn mực văn tự và ý nghĩa phong tục.
Ngoài ra, cũng có bàn luận về chữ Hà trong bia. Một số người cho rằng “Hà” ở đây là họ Hà (何), chứ không phải chữ “Hà” nghĩa là sông (河). Văn bia ghi là “何族同宗合祀碑” – nghĩa là “Bia hợp tự của đồng tông họ Hà”.
Từ câu chuyện này, nhiều người rút ra bài học rằng khi làm các văn bản, đặc biệt là bia mộ, hoành phi, câu đối, cần tham khảo người am hiểu chữ Hán – Nôm trước khi khắc hoặc in, vì chỉ một nét sai cũng có thể làm lệch hoàn toàn ý nghĩa, thậm chí trở nên phản cảm.

















