Theo truyền thống thờ tự của người Việt, thờ tổ tiên không chỉ dành riêng cho con trưởng mà bất kỳ ai có tấm lòng thành kính, biết tưởng nhớ nguồn cội đều có thể lập bàn thờ. Trường hợp con thứ, thay vì thờ khám hoặc ngai (thường dành cho con trưởng), gia đình có thể thờ bằng ỷ hoặc giá gương, kết hợp bài vị để bày tỏ lòng hiếu kính.
Khi viết vị hiệu trên bài vị, điều quan trọng là phải ghi đầy đủ họ tên, năm sinh, năm mất (hoặc ngày, giờ mất nếu có) của tổ tiên được thờ giúp thầy an vị chính xác, thể hiện sự tôn trọng và đúng với phong tục địa phương. Một số vùng còn thêm chữ “Hiển khảo”, “Hiển tỷ” để phân biệt cha mẹ đã khuất, hoặc dùng chữ Hán phù hợp với thể thức thờ cúng truyền thống.
Trên hoành phi, con thứ nên để câu gì để vừa tôn kính tổ tiên vừa hợp với cương vị của mình?
Hoành phi không chỉ là vật trang trí mà còn mang ý nghĩa tâm linh, thể hiện lòng hiếu thảo và tri ân tổ tiên. Với người con thứ, nên chọn những câu thể hiện đạo lý, công đức và lòng biết ơn, chẳng hạn: “Đức lưu quang” – Đức độ của tổ tiên sáng mãi cùng con cháu. “Phúc ấm nhi tôn bách thế vinh” – “Đức thừa Tiên Tổ thiên niên thịnh”, thể hiện ý nghĩa con cháu đời đời hưởng phúc nhờ công đức tổ tiên. Gia đình có thể điều chỉnh nội dung chữ cho phù hợp với truyền thống dòng họ, miễn vẫn giữ được tinh thần tôn kính tổ tiên, hướng thiện và giữ phúc.
Bố trí đồ thờ như ỷ, bài vị, đỉnh hạc, hoành phi và câu đối thế nào cho cân đối, hợp phong thủy?
Theo các thầy phong thủy, khi bày bàn thờ cho con thứ, cần đảm bảo sự hài hòa, cân đối và giữ nguyên tắc “đông bình tây quả”. Cách bố trí cơ bản như sau:
- Bát hương đặt ở giữa, sát mép ngoài của bàn thờ.
- Đỉnh thờ đặt cao hơn, phía sau bát hương.
- Ba đài rượu xếp phía sau bát hương, hai bên là đài nước và đài trầu.
- Hai lọ hoa đặt cân xứng ở hai bên, tạo thế đối lập hài hòa.
- Chân đèn và nến nên bố trí cân đối hai bên để tạo sự trang nghiêm.
Toàn bộ đồ thờ nên tuân theo nguyên tắc số lẻ (1, 3, 5…), vừa đúng phong thủy, vừa thể hiện sự tôn trọng trong thờ cúng.
Có cần phân biệt con trưởng và con thứ trong thờ cúng không?
Trước kia, thờ tự thường do con trưởng đảm nhận, thờ trong khám hoặc ngai, đại diện dòng họ tổ chức giỗ chung. Tuy nhiên, quan niệm con trưởng và con thứ trong thờ cúng đã trở nên linh hoạt hơn. Dù là con thứ, vẫn hoàn toàn có thể lập bàn thờ riêng, dùng ỷ hoặc giá gương và bài vị để tưởng nhớ tổ tiên. Điều quan trọng nhất không phải là thứ bậc, mà là tấm lòng thành kính. Chỉ cần duy trì nghi lễ cúng giỗ, mùng Một, ngày Rằm, tưởng nhớ tổ tiên thường xuyên thì đều thể hiện đúng đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của người Việt.
Khi lập bàn thờ cho con thứ, có lưu ý đặc biệt nào không?
Với bàn thờ dành cho người con thứ, nên chú trọng đến sự giản dị, tinh tế và trang nghiêm. Chỉ cần một bát hương chính giữa là đủ, tránh bày quá nhiều gây rối mắt. Đồ thờ nên gọn gàng, cân đối hai bên, tuân thủ quy tắc cổ truyền và mang tính phong thủy. Trên hoành phi – câu đối, nên chọn chữ mang ý nghĩa về đức hạnh, hiếu đạo và phúc lộc. Dù mỗi vùng có phong tục riêng, điểm chung vẫn là tôn kính tổ tiên và duy trì truyền thống gia phong.
