1. Có nên cúng theo sở thích của người đã khuất hay chỉ nên dâng lễ truyền thống?
Thờ cúng tổ tiên trước hết là để tưởng nhớ và dạy con cháu đạo lý hiếu nghĩa, không phải nghi thức cứng nhắc. Ngoài lễ vật truyền thống như hương, hoa, quả, rượu, người sống hoàn toàn có thể chuẩn bị thêm những món mà người đã khuất từng thích khi còn sống. Đây không phải mê tín mà là cách thể hiện tình cảm, tri ân và nhớ thương, miễn là giữ thái độ trang nghiêm và thành tâm.
2. Người mất chỉ “ăn” vào ngày giỗ có cần cúng đủ món không?
Thờ cúng là hình thức tưởng niệm, không phải để “nuôi dưỡng” vong linh. Người xưa quan niệm “trần sao âm vậy”, vì vậy con cháu có thể dâng lễ vào bất kỳ dịp quan trọng nào để thể hiện rằng người đã khuất vẫn được nhớ đến và yêu thương, không chỉ đúng ngày giỗ.
3. Cúng riêng đồ ăn, đồ uống mà người mất thích có phạm không?
Khuyến khích nếu là bàn thờ riêng cho người đã khuất. Trường hợp thờ chung gia tiên, thổ công, thần linh thì cần tuân theo nguyên tắc lễ vật riêng. Nếu thờ riêng, con cháu có thể dâng rượu, bia hay món ăn quen thuộc của họ khi còn sống, “trần sao âm vậy” giúp kết nối tâm linh gần gũi và tự nhiên. Một số thực phẩm được xem là “kỵ cúng”, đặc biệt ở miền Bắc, gồm thịt chó, thịt vịt, đậu đen hay hoa nhài, vì cho rằng mang âm khí nặng, dễ làm lễ mất linh. Tuy nhiên, nhiều gia đình vẫn giữ thói quen cúng món mà người mất thích, kể cả những món cúng. Kiêng hay không phụ thuộc địa phương và quan niệm gia đình, không có quy chuẩn tuyệt đối.
5. Nếu người đã khuất thích những món “đặc biệt” thì có nên dâng không?
Tùy thuộc ý nguyện và cách nhìn của con cháu. Cúng chủ yếu mang tính biểu tượng, thể hiện lòng thành. Nếu món ăn gắn liền ký ức người mất và gia đình thấy phù hợp, dâng lên với tấm lòng kính trọng hoàn toàn không sai. Nếu cúng đồ ăn theo sở thích không mang tính sát sinh hoặc vi phạm điều kiêng kỵ có thể coi là “đồ chay tâm linh”, tức dâng bằng lòng thành, không quan trọng bản chất món ăn. Chay hay mặn không nằm ở thực phẩm mà ở tâm ý người cúng – miễn xuất phát từ hiếu thuận và tưởng nhớ đều đáng trân trọng.
Hành động cúng theo sở thích thực tế và nhân văn, không mê tín. Thờ cúng là nghi lễ văn hóa, giữ mối dây tình cảm giữa người sống và người đã mất. Chuẩn bị mâm cỗ theo sở thích người mất – dù là chai bia, ly rượu hay món ăn giản dị – mang giá trị tinh thần sâu sắc, nhắc nhở con cháu về tình cảm, sự tri ân và tôn kính tổ tiên.
Heo quay nên quay ra, gà nên quay vào
Cúng lễ và thanh tịnh trong không gian thờ cúng
