Vì sao hiện nay nhiều người kêu ca về tình trạng “bát nháo đồ thờ”?
Trả lời: Làm đồ thờ và bài trí bàn thờ nhiều nơi trở nên thô kệch, thiếu chuẩn mực. Những đồ tế khí cổ như bàn thờ, hương án, ngai ỷ, tam sơn, mâm bồng, hoành phi, câu đối vốn là tinh phẩm, tạo tác cẩn thận, bố cục hài hòa và mang giá trị nghệ thuật cao. Tuy nhiên, sau những biến cố lịch sử từ 1945 đến nay, nghệ thuật đồ thờ bị lệch lạc, mất mát, dẫn đến nhiều gia đình làm đồ thờ sống sượng, thiếu văn hóa, thậm chí cả thợ làng nghề cũng chưa thực sự hiểu về truyền thống.
Kích thước và kiểu dáng bàn thờ hiện nay có gì khác biệt so với xưa?
Trả lời: Bàn thờ xưa dù đơn giản hay cầu kỳ đều cân đối, thanh thoát, tạo sự sang trọng. Ngày nay, bàn thờ thường nặng nề, chân vai khung đố quá to, sập không ra sập, bàn không ra bàn, bệ không ra bệ. Một số gia chủ muốn thể hiện giàu sang hoặc nghe theo lời thầy cúng, dẫn đến bố cục bàn thờ mất cân đối, kém thẩm mỹ.
Hoa văn và họa tiết trên đồ thờ hiện nay ra sao?
Trả lời: Người xưa cách điệu hoa văn cao, tạo sự tôn nghiêm, nhiều họa tiết bị sao chép tùy tiện, từ hoa lá thiên nhiên đến mẫu đồ gia dụng, đôi khi chạm máy rối rắm, mất đi giá trị nghệ thuật và tinh tế. Mặt hổ phù – điểm nhấn trấn tà – cũng thường bị thay bằng họa tiết đơn giản, làm giảm hiệu quả trấn áp ma quỷ.
Màu sơn của đồ thờ có quan trọng không?
Trả lời: Rất quan trọng. Xưa, đồ thờ thường sơn son thếp vàng hoặc đen đỏ, tạo cảm giác ấm cúng, trang nghiêm, nhiều đồ thờ dùng sơn PU bóng loáng, vàng nhũ, đỏ chói, khiến bàn thờ giống đồ gia dụng, mất không khí linh thiêng và tính tôn nghiêm.
Đồ tế khí truyền thống được chế tác và bài trí ra sao?
Trả lời: Đồ tế khí bao gồm bát hương, ngai khám, ống hương, mâm bồng, giá gương, tam ngũ sơn, khay bịch, đài rượu, chủ yếu bằng gỗ (mộc) và kim loại (kim, thổ). Chúng được sắp xếp theo phong thủy và thẩm mỹ, cân đối âm – dương, tạo không gian thờ trang nghiêm. Ngày nay, nhiều gia chủ phó mặc thợ mộc hay thầy cúng, dẫn đến sắp đặt cảm tính, vật liệu kém chất lượng, làm mất sự uy nghiêm và giá trị truyền thống.
Về đặt lộc bình trên bàn thờ, cần lưu ý gì?
Trả lời: Nhiều nhà đặt lộc bình quá to, sáng bóng, chiếm trọn không gian bàn thờ, khiến ngai ỷ, bát hương, mâm bồng, hoành phi câu đối trở nên nhỏ bé. Lộc bình vốn là đồ trang trí, không phải vật thờ chính; đặt quá lớn phá vỡ bố cục và gây hiểu nhầm.
Có giải pháp nào để bài trí bàn thờ đúng chuẩn?
Trả lời:
- Giữ tỉ lệ cân đối bàn thờ và đồ tế khí.
- Chọn hoa văn, họa tiết cách điệu theo truyền thống, tránh sao chép tùy tiện.
- Sử dụng màu sơn trang nghiêm: son thếp vàng, đen đỏ, tránh bóng loáng cường điệu.
- Sắp đặt lộc bình ở vị trí phụ, vừa phải để trang trí, không che lấp đồ thờ chính.
- Đảm bảo vật liệu và chất liệu chuẩn, kết hợp mộc, kim, thủy, hỏa, thổ hợp lý.
Nhờ người hiểu biết văn hóa và thợ thực sự tâm huyết để chế tác và bài trí, tránh phá vỡ tinh hoa truyền thống.
Tại sao phong trào xây dựng nhà thờ và đầu tư cho đồ thờ hiện nay vẫn gặp sai sót?
Trả lời: Dù con cháu có điều kiện vật chất vượt trội, nhưng thiếu hiểu biết về truyền thống và nghệ thuật đồ thờ. Khoán trắng cho thợ làng nghề khiến khoảng 90% sản phẩm thiếu tinh tế, sống sượng, mất giá trị nghệ thuật. Đây là thực trạng đáng buồn, cần nâng cao nhận thức văn hóa và thẩm mỹ trong thờ cúng.
