Lập gian thờ cúng tổ tiên, Phật, các vị thần… không phải là đơn giản. Đây là công việc mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, ảnh hưởng trực tiếp đến vận khí, tài lộc và sức khỏe của cả gia đình. Một gian thờ chuẩn phong thủy phải đạt được nguyên tắc “tựa cát – hướng cát”, tức là vị trí vững chắc, hướng tốt, vừa trang nghiêm vừa đón được năng lượng lành. Tuy nhiên, nhiều gia chủ vô tình phạm phải những lỗi cấm kỵ khiến phong thủy bị ảnh hưởng. Bài vị hay còn gọi là long vị không nên đặt sát tường, mà cần để cách tường một khoảng nhỏ để khí lưu thông. Nếu để sát tường, phần linh khí bị “bí”, ảnh hưởng xấu đến vận mệnh gia chủ, người trong nhà dễ gặp bệnh tật, công việc trắc trở, đặc biệt trẻ nhỏ hay ốm yếu. Bàn thờ cũng không được quay lưng ngược hướng nhà, khiến khí vận đảo chiều, gia đạo dễ bất hòa, con cháu khó thuận; tốt nhất nên bố trí cùng hướng nhà hoặc dùng bình phong, rèm tre để hóa giải. Vị trí bàn thờ thẳng hướng cửa ra vào cũng không nên, bởi gió mạnh và khí từ ngoài xộc thẳng vào sẽ tán linh khí, làm mất tính trang nghiêm. Thay vào đó, gia chủ nên đặt lệch khỏi trục cửa chính hoặc dùng rèm che nhẹ để giữ năng lượng bình ổn.
Gia chủ tuyệt đối không đặt bàn thờ gần bếp, nhà vệ sinh hay phòng tắm vì đây là những nơi có nhiều uế khí, tiếng ồn và hỏa khí mạnh, xung khắc với năng lượng âm linh của bàn thờ. Nếu nhà chật, nên tạo vách ngăn hoặc rèm cách biệt, tránh để gian thờ “nhìn” thẳng vào khu vệ sinh hoặc bếp. Bàn thờ cũng không nên đặt dưới xà ngang hoặc gầm cầu thang, vì xà ngang tạo cảm giác “đè nén”, gây áp lực năng lượng, còn gầm cầu thang là nơi ẩm thấp, u tối – cả hai vị trí đều làm mất linh khí và phạm phong thủy nghiêm trọng.
Đặt bàn thờ trong phòng ngủ là điều cấm kỵ, vì phòng ngủ là nơi sinh hoạt cá nhân, cần riêng tư và tĩnh lặng; vừa mạo phạm thần linh, tổ tiên, vừa ảnh hưởng sức khỏe. Không gian bên dưới bàn thờ phải luôn sạch và trống thoáng; để đồ vật linh tinh, đặc biệt đồ điện hoặc bể cá, sẽ làm mất thanh khiết, ảnh hưởng tài khí và khiến kinh tế gia đình sa sút. Đồ lễ cúng sau khi dùng xong không nên để lại quá lâu, vì hoa quả hay thức ăn để lâu sẽ ôi thiu, nấm mốc, làm ô uế gian thờ; cần hạ lễ và thụ lộc để giữ không gian sạch sẽ, thông khí lành.
Ánh sáng mặt trời và gió mạnh chiếu trực tiếp vào bàn thờ cũng là điều nên tránh, bởi âm dương xung khắc sẽ đảo lộn năng lượng, ảnh hưởng phong thủy và tài vận; nên chọn ánh sáng dịu, tránh luồng gió mạnh. Gương đối diện bàn thờ là rất xấu, vì gương phản chiếu năng lượng sẽ khiến thần linh khó hiển linh và dễ chiêu tà khí, gây bất lợi cho gia đạo. Bàn thờ không nên đặt ở nơi quá nóng, vì nhiệt độ cao làm dương khí quá mạnh, xua tan linh khí âm vốn cần sự tĩnh lặng; nên đặt nơi mát mẻ, ánh sáng vừa phải, tránh sát bếp hoặc máy sưởi.
Bàn thờ bẩn, bừa bộn cũng ảnh hưởng phong thủy nghiêm trọng, làm giảm tài vận và công danh, đặc biệt với nam giới trong nhà; do đó cần lau dọn thường xuyên, đặc biệt vào ngày rằm và mồng một. Không nên đặt bàn thờ gần lối đi lại, bởi khu vực thờ cúng cần sự trang nghiêm và yên tĩnh. Tự ý di chuyển bàn thờ mà chưa khấn xin là phạm lễ nghi, khiến tổ tiên phật ý, gia đạo bất an, vì vậy trước khi thay đổi vị trí cần làm lễ xin phép và khấn chuyển bàn thờ đúng quy tắc. Theo phong thủy, bên phải bàn thờ thuộc Bạch Hổ – vị trí dễ sinh sát khí, do đó không nên để đồ điện ở đây; để cân bằng, có thể đặt linh vật phong thủy như long quy, tỳ hưu hoặc rồng để hóa giải.
Vị trí bàn thờ cần tựa lưng vững chắc và hướng ra cát khí, tránh đối diện cửa, nhà vệ sinh, cầu thang hay bếp. Câu phong thủy “Nhất vị – nhị hướng” thể hiện tầm quan trọng của vị trí đặt bàn thờ. Kích thước bàn thờ nên đo theo thước Lỗ Ban (38,8 cm) và chọn cung đỏ như Tài – Lộc – Quý – Phúc để thu hút vượng khí, mang lại hanh thông trong công việc và cuộc sống. Ánh sáng gian thờ cần hài hòa giữa tự nhiên và nhân tạo; nên chọn đèn vàng hoặc đỏ dịu, tránh chiếu thẳng vào tượng Phật hoặc người khấn. Gian thờ quá tối thì âm khí nặng, quá sáng lại mất tĩnh. Màu sắc bàn thờ ưu tiên gỗ tự nhiên như nâu sẫm, vàng đồng, nâu đỏ, tránh các màu sặc sỡ để thể hiện sự bền vững và tôn nghiêm.
Cách bày biện bàn thờ cũng theo nguyên tắc rõ ràng: một bát hương đặt chính giữa, ba bát hương Phật ở giữa, Thần bên phải, Tổ tiên bên trái; ảnh thờ nam bên trái, nữ bên phải, không cao hơn tượng Phật; lộc bình đối xứng, chén nước đặt trước, đèn dầu hoặc nến đặt cân đối hai bên. Người lập bàn thờ nên là nam giới trong nhà; phụ nữ mang thai không chạm bát hương. Quan trọng là tấm lòng thành tâm, tay sạch và tâm thiện. Thời điểm lập bàn thờ cần chọn giờ tốt dựa theo tuổi, mệnh và ngày nhập trạch, có thể hỏi người lớn tuổi hoặc thầy phong thủy bát trạch để chọn giờ hoàng đạo hợp mệnh.
Phòng thờ là không gian linh thiêng bậc nhất trong mỗi gia đình Việt, nơi con cháu bày tỏ lòng hiếu kính với tổ tiên. Bàn thờ là “trái tim” của không gian thờ cúng, tượng trưng cho sự kết nối giữa người dương và cõi âm. Nếu đặt sai vị trí, chọn chất liệu không hợp hoặc hướng không hợp, năng lượng tốt trong nhà sẽ bị suy giảm, ảnh hưởng đến sức khỏe, tinh thần, tài vận, công danh và sự hòa thuận của gia đình.
Khi mua bàn thờ, nên tránh mua bàn thờ cũ, đã qua sử dụng hoặc từ gỗ kém chất lượng, bị mối mọt, gỗ đã qua tang lễ như gỗ quan tài hay gỗ lấy từ nơi u ám. Nên chọn bàn thờ chế tác từ gỗ tự nhiên nguyên khối, bền chắc, có hương thơm nhẹ và xử lý chống mối mọt, ví dụ như gỗ gụ, gỗ mít, gỗ hương hoặc gỗ dổi.
Vị trí đặt bàn thờ quyết định sinh khí cả không gian thờ; cần tránh nhà vệ sinh, nhà tắm, lối đi lại thường xuyên, dưới xà ngang, cầu thang hoặc sát bếp. Bàn thờ gia tiên không nên đặt ở trung tâm phòng khách mà cần vị trí yên tĩnh, thoáng đãng, có điểm tựa vững chắc, hướng ra cửa chính hoặc hướng hợp mệnh nhưng không đối diện trực tiếp cửa ra vào. Phòng thờ phải thể hiện sự trang nghiêm, hài hòa và tôn kính; không đặt bàn thờ Phật và gia tiên đối diện nhau, không treo ảnh người mất cao hơn tượng Phật hoặc các vị Thần. Trên bàn thờ Chúa chỉ cần hoa tươi, nến, thánh giá và Kinh Thánh; tránh tiền vàng mã. Ánh sáng phòng thờ nên nhẹ nhàng, dùng đèn vàng nhạt hoặc trắng ấm, tránh ánh sáng đỏ rực gây chói mắt và mất trang nghiêm.
Bàn thờ không nên đặt trên nóc tủ hoặc tủ đồ vì thiếu sự trang nghiêm và gây rung động ảnh hưởng đến thờ cúng. Nếu diện tích nhỏ, có thể dùng bàn thờ treo tường nhưng phải làm từ gỗ chất lượng cao, chắc chắn, cố định bằng giá đỡ vững vàng và không treo ở tường mỏng, gần cửa sổ hay nơi gió lùa. Bàn thờ Phật nên đặt cao nhất, bàn thờ gia tiên đặt dưới bàn thờ Phật, không đặt Thần – Phật ngang hàng bàn thờ tổ tiên; nếu không gian chật, có thể đặt chung nhưng phải tách cấp bậc rõ ràng và không để lẫn đồ thờ.
Thắp hương nên thực hiện hàng ngày hoặc ít nhất vào các ngày rằm, mùng một, lễ Tết để bàn thờ luôn “ấm cúng”; chỉ cần 1 hoặc 3 nén hương, tránh thắp quá nhiều gây khói mù. Thường xuyên lau dọn, thay nước và hoa tươi để giữ bàn thờ sáng sạch, thu hút năng lượng tốt, tăng vận khí và may mắn.
Một phòng thờ đẹp, hợp phong thủy cần hội tụ đủ ba yếu tố: trang nghiêm – thanh tịnh, hài hòa – cân đối, và hợp mệnh gia chủ về hướng, màu sắc, chất liệu. Nếu có điều kiện, nên nhờ kiến trúc sư hoặc chuyên gia phong thủy thiết kế riêng phòng thờ để đảm bảo hài hòa và hợp tuổi.
