Huyền tích giáng sinh
Tương truyền, Chầu là tiên nữ trên Thiên Cung. Trong một buổi thiết triều, vua cha Ngọc Hoàng mở tiệc quần tiên, Chầu không may làm rơi chén ngọc khi dâng rượu. Ngọc Hoàng nổi giận, giáng Chầu xuống trần gian.
Chầu giáng sinh ngày mùng 10 tháng 5 âm lịch tại vùng đất Hữu Lũng, Lạng Sơn. Cha là tù trưởng người Nùng, mẹ là công chúa nhà Trần. Khi giáng sinh, báo mộng cho mẹ là bà Trần Thị Lương, rồi tâm động bào thai. Tới giờ Tý, ngày mùng 10 tháng 5, Chầu hạ sinh.
Lớn lên, Chầu là người con gái xinh đẹp, nết na, hiền hậu, tài sắc vẹn toàn. Đến năm 19 tuổi, Chầu mãn hạn trở về chầu Đế đình vào ngày 20 tháng 9 âm lịch. Có nơi cho rằng đó là ngày Chầu hóa, có nơi gọi là ngày đàn tinh.
Công đức và sự hiển linh
Khi còn tại thế, Chầu giúp dân trồng trọt, dệt vải, chăn nuôi, giống như Chầu Bé Bắc Lệ. Chầu linh ứng và thường ban tài lộc cho con nhang đệ tử. Trong dân gian có lưu truyền rằng, đêm đêm Chầu cùng các bạn tiên hạ phàm, giả làm các cô gái người Nùng bán hàng trêu đùa khách lạ.
Chầu Lục thường hay ngự đồng trong các đại lễ khai đàn, mở phủ. Khi ngự, Chầu mặc áo màu lam hoặc chàm, vai đeo gùi, thắt lưng đeo dao, tượng trưng cho Thượng Ngàn. Ngự đồng, Chầu múa mồi, phát lộc, chữa bệnh, khai quang cho tân đồng, đặc biệt trong các lễ mở phủ.
Người có căn Chầu Lục thường có khả năng làm đồng, chữa bệnh, kinh doanh buôn bán, mở hàng quán. Chầu được xem là vị thánh ban lộc thầy, lộc buôn, lộc bán và có thể giáng họa với kẻ vô lễ, ngạo mạn.
Đền thờ và ngày tiệc
Đền thờ Chầu Lục tọa lạc tại thôn 94, xã Hòa Lạc, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn. Đây được xem là nơi Chầu hiển thánh. Đền thờ có tên là Lục Cung Liên Từ hay Lục Cung Đền Chính.
Ngày tiệc chính của Chầu là ngày mùng 10 tháng 5 âm lịch (ngày sinh) và ngày 20 tháng 9 âm lịch (ngày hóa hoặc ngày đàn tinh tùy theo vùng). Đây là dịp con nhang đệ tử thập phương về dâng lễ, cầu tài, cầu lộc và xin ơn độ mạng.
Văn chầu – Trích đoạn tiêu biểu
Chầu Lục Cung Nương vốn dòng Trần Thị
Quê hương non ngàn Hữu Lũng sinh ra
Xanh nơi tát địa chín từ
Ngàn thu khí vượng, chúa tiên giáng trần
Vâng lệnh y lời tấu trình Ngọc Đế
Đêm đồng báo mộng giáng sinh
Mãn tuần chín tháng lẻ mười
Chầu về non thẳm hiển linh giữa đời
Khi lớn lên tài sắc vẹn đôi
Dệt vải, trồng lúa, phát ngàn, dạy dân
Nếp mượt tằm ươm, kim ngân bén giặc
Mười chín tuổi Chầu rời trần
Mãn kỳ trở lại đế đình Thiên Cung
Bàn thờ án gian đục Tùng, Trúc, Cúc, Mai
Bàn thờ án gian bằng gỗ gõ đỏ chân 12, vén cong
