Ngày xưa, đèn thờ trong gia đình thường được thắp như thế nào?
Trước kia, trong các gia đình Việt Nam, đèn thờ thường là đèn dầu nhỏ hoặc nến hạt đỗ, tỏa ánh sáng dịu nhẹ và bập bùng. Ánh sáng mờ ảo ấy không chỉ mang tính chiếu sáng đơn thuần mà còn thể hiện sự giản dị và khiêm cung trong thờ cúng tổ tiên. Do điều kiện kinh tế xưa còn khó khăn, người dân thường thắp đèn tiết kiệm, chỉ đủ để soi sáng khu vực ban thờ. Tuy nhiên, chính sự mộc mạc đó lại tạo nên không gian ấm cúng, tượng trưng cho lòng thành kính và sự hướng về cội nguồn của con cháu đối với tổ tiên. Ngọn đèn dầu, vì thế, được xem là biểu tượng của ánh sáng tâm linh – nơi giao hòa giữa con người và thế giới thiêng liêng.
Ngày nay, đèn thờ đã thay đổi ra sao?
Cùng với sự phát triển của đời sống hiện đại, nhiều gia đình đã thay thế đèn dầu bằng đèn thờ điện. Các loại đèn điện, đèn LED hay đèn giả cổ với mẫu mã đa dạng được bày bán phổ biến, đặc biệt ở các phố chuyên doanh đồ thờ như Hoàng Hoa Thám (Hà Nội). Đèn điện giúp thắp sáng lâu, an toàn, tiện lợi và tiết kiệm thời gian, đồng thời mang lại vẻ trang trọng cho không gian thờ cúng. Tuy nhiên, đối với nhiều người, đèn điện vẫn chỉ là vật dụng hỗ trợ, khó có thể thay thế hoàn toàn ngọn đèn dầu truyền thống – bởi đèn dầu không chỉ mang tính vật chất, mà còn là biểu tượng thiêng liêng của niềm tin và lòng hiếu kính tổ tiên.
Vì sao nhiều người vẫn coi đèn dầu quan trọng hơn đèn điện?
Dù đèn điện ngày càng phổ biến, nhưng đèn dầu vẫn giữ vị trí đặc biệt trong tâm linh người Việt. Với nhiều gia đình, mỗi khi thắp đèn dầu, họ cảm nhận như đang thắp sáng lòng thành và mời tổ tiên trở về, bởi ánh lửa nhỏ bé ấy tượng trưng cho linh hồn và hơi ấm của tổ tông.
Trong khi đó, đèn điện tuy sáng rực nhưng chỉ mang ý nghĩa trang trí, thiếu đi cảm xúc gắn bó và sự “sống động” của ngọn lửa thật. Vì thế, trong các dịp lễ trọng như Tết, giỗ tổ, trung tuần sóc vọng hay cúng rằm, nhiều người vẫn kiên trì thắp đèn dầu – như một cách giữ lửa truyền thống và duy trì mối liên kết tâm linh giữa các thế hệ.
Ánh sáng trên ban thờ có phản ánh sự giàu nghèo không?
Hoàn toàn không. Trong văn hóa thờ cúng Việt Nam, ánh sáng trên ban thờ không hề thể hiện địa vị hay sự giàu có. Dù là một ngọn đèn dầu nhỏ, một ngọn nến đơn sơ hay một chiếc đèn điện hiện đại, điều quan trọng nhất vẫn là tấm lòng thành kính của người thắp. Thờ cúng tổ tiên không nhằm phô trương vật chất mà là bày tỏ lòng biết ơn và tưởng nhớ người đã khuất. Ở nhiều vùng quê, người dân vẫn duy trì nghi lễ thắp đèn dầu giản dị mà vẫn giữ được không khí trang nghiêm, chứng minh rằng giá trị tinh thần luôn cao hơn hình thức trong đời sống tâm linh người Việt.
Có cần tuân thủ nghiêm ngặt cách đặt ban thờ và ánh sáng không?
Bố trí ban thờ và ánh sáng không cần tuân thủ quá cứng nhắc, mà nên linh hoạt tùy điều kiện từng gia đình. Ngày xưa, ban thờ thường đặt ở gian giữa ngôi nhà, đôi khi có mành che hoặc rèm vải để tạo sự riêng tư và tôn nghiêm. Đèn dầu được thắp vừa đủ sáng, tạo không gian trầm mặc và linh thiêng. Nhiều gia đình sống trong nhà phố hoặc chung cư có thể chọn vị trí hợp lý, điều chỉnh ánh sáng phù hợp sao cho vừa tiện sinh hoạt vừa thể hiện lòng tôn kính. Quan trọng nhất là sự thành tâm, chứ không phải hình thức hay mức độ sáng tối của ngọn đèn.
