Khi vào chùa thường thấy có ban thờ Mẫu. Vậy ban thờ đó là thờ ai, và tại sao trong chùa lại có ban thờ Mẫu?
Tại sao trong chùa lại có ban thờ Mẫu, mặc dù chùa vốn là nơi thờ Phật?
Hiện tượng này xuất phát từ thực tế tín ngưỡng đa thần, đa giáo của người Việt. Trong lịch sử, từng có giai đoạn gọi là tam giáo đồng nguyên, tức là Phật, Thánh, Trời, Khổng, Lão, thậm chí cả Mẫu đều được thờ chung trong một không gian tín ngưỡng, thường là chùa. Người xưa tích hợp cả đạo Phật, đạo Lão, tín ngưỡng Trời, Mẫu và cả Thành Hoàng làng vào chùa để tiện cho việc thờ cúng. Có thể ví von rằng chùa như một “Mặt trận Tổ quốc”, nơi mà tôn giáo nào cũng có mặt. Đây là một hệ quả lịch sử lâu đời và phản ánh sự hòa hợp trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam.
Tín ngưỡng thờ Mẫu có nguồn gốc và sự đa dạng như thế nào?
Tín ngưỡng thờ Mẫu là một dạng tín ngưỡng dân gian đặc trưng của người Việt, có từ thời Hùng Vương với hình ảnh các vị Thánh Mẫu như Thượng Ngàn, Thoải Phủ, Mẫu Liễu Hạnh. Mỗi thời kỳ, cách lý giải và thờ cúng Mẫu lại khác nhau. Có nơi xem Mẫu là nhân thần – tức người có thật được thờ phụng, có nơi xem Mẫu là thiên thần hoặc hiện thân của các lực lượng tự nhiên. Chủ đề tín ngưỡng thờ Mẫu rất rộng và sâu sắc, từng được nhiều học giả như nhà văn Vũ Ngọc Phan nghiên cứu và ghi chép đầy đủ.
Việc hầu đồng tại nơi thờ Mẫu trong chùa có được phép hay không?
Thực tế, một số chùa có ban thờ Mẫu riêng hoặc nhà thờ Mẫu riêng, và đôi khi người dân tổ chức hầu đồng ngay trong khuôn viên chùa. Tuy nhiên, việc hầu đồng không thể khẳng định là “được” hay “không được”, mà phụ thuộc vào tín ngưỡng và truyền thống của từng địa phương. Nếu là tập tục lâu đời và được cộng đồng chấp nhận, họ có thể tiếp tục duy trì. Ngược lại, nếu gây tranh cãi, mất đi sự tôn nghiêm, cộng đồng có thể điều chỉnh hoặc hạn chế.
Hiện nay, tín ngưỡng thờ Mẫu có gặp những biến tướng hoặc hiểu sai không?
Thực tế hiện nay có nhiều người hiểu sai về tín ngưỡng thờ Mẫu, dẫn đến thực hành bị biến tướng và mất đi vẻ đẹp truyền thống. Nhiều nơi đã “tân hóa” tín ngưỡng theo hướng lệch lạc, làm mai một giá trị văn hóa gốc. Chẳng hạn, trước đây các gia đình thờ Mẫu rất thành kính, lập bàn thờ riêng, đi lễ tại các phủ như Phủ Giầy, nhưng hiện nay có những người lợi dụng tín ngưỡng để trục lợi. Họ gọi là “lên đồng” hay “mở phủ” để kinh doanh. Tuy nhiên, dù có biến tướng, tín ngưỡng thờ Mẫu vẫn cần được tôn trọng và giữ gìn như một di sản văn hóa dân gian.
