Tín ngưỡng thờ Tứ Phủ của người Việt là một phần quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần, thể hiện sự kết nối giữa con người với các vị thần linh trong tự nhiên. Các nghi lễ cúng bái không chỉ mang ý nghĩa kính trọng mà còn là cầu nguyện cho sự bình an, tài lộc và hạnh phúc.
1. Hệ thống thờ cúng trong Tứ Phủ
Hệ thống thờ cúng trong Tứ Phủ thể hiện rõ sự phân tầng và vai trò của từng vị thần. Trong tín ngưỡng Tam Tứ Phủ, các vị thần linh gắn liền với cõi Trời, cõi Đất, cõi Nước và cõi Rừng, với nhiệm vụ bảo vệ và hỗ trợ con người. Hàng thờ trên cùng thường là các vị Phật, tiếp đến là các Vua Cha, các Thánh Mẫu, Quan Lớn, Trầu Bà, Ông Hoàng, Thánh Cô bên trái và Thánh Cậu bên phải. Phía dưới là bàn thờ Ngũ Hổ và các thần linh khác như Thượng Sạc, Bạch Xà, Thanh Xà. Mỗi địa phương có thể linh hoạt sắp xếp hệ thống thờ cúng nhưng đều chung mục đích bảo vệ và giúp đỡ con người.
2. Các Mẫu Thánh trong Tứ Phủ
Trong Tứ Phủ, có bốn Mẫu Thánh chính. Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên đại diện cho Cõi Trời, thường là Mẫu Liễu Hạnh. Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn đại diện cho Cõi Rừng, Mẫu Đệ Tam Thoại Phổ đại diện cho Cõi Nước, còn Mẫu Đệ Tứ Địa Phủ đại diện cho Cõi Đất, mặc dù một số lý thuyết cho rằng Mẫu Địa Phủ không tồn tại. Các vị thần trong hệ thống này giữ vai trò bảo vệ con người và điều hành các hiện tượng trong từng cõi.
3. Lễ Cúng tại Ban Công Đồng
Lễ cúng tại Ban Công Đồng là một phần quan trọng trong tín ngưỡng thờ Tứ Phủ. Các lễ vật phải đảm bảo sự thành kính và sạch sẽ, bao gồm lễ chay với hương hoa, trà quả và bánh oản; lễ mặn với giò, chả, thịt nấu chín; lễ đổi sống gồm trứng, gạo, muối hoặc thịt sống dành riêng cho cúng ngũ hổ, Bạch Xà, Thanh Xà. Ngoài ra, các đồ đặc sản như ốc, lươn, ớt, chanh, củ quả cũng thường được dùng trong lễ cúng.
4. Văn Khấn tại Ban Công Đồng
Văn khấn tại Ban Công Đồng được thực hiện tùy theo vai trò của người hành lễ. Các tín đồ thường đọc văn khấn chung như: "Nam Mô A Di Đà Phật. Con lạy chín phương trời, mười phương đất, con lạy chư Phật mười phương chư Phật chư Tiên...", cầu xin sức khỏe, tài lộc, bình an và sự phù hộ của các vị thần. Với đồng thầy hoặc người có căn đồng, văn khấn sẽ bao gồm lời sám hối và cầu xin sự chứng giám, phù hộ từ các vị thần Tam Phủ, Thánh Đế Ngọc Hoàng và các thần linh liên quan.
5. Những Lễ Cúng và Thần Linh Trong Tứ Phủ
Các lễ cúng trong Tứ Phủ không chỉ liên quan đến các thần thánh lớn mà còn bao gồm những vị thần nhỏ như Thánh Cô, Thánh Cậu và các ông Hoàng như Hoàng Đôi, Hoàng Ba, Hoàng Tư. Những vị thần này gắn bó mật thiết với đời sống của người dân, bảo vệ gia đình, giữ gìn tài lộc và phát triển công danh. Khi cúng, các tín đồ thường trình bày những điều cần cầu xin cụ thể và cảm tạ các vị thần đã phù hộ, ví dụ: "Con xin các ngài phù hộ cho gia đình con luôn mạnh khỏe, bình an và hạnh phúc. Xin cho công việc của con luôn thuận lợi, tài lộc dồi dào..."
Như vậy, tín ngưỡng thờ Tứ Phủ không chỉ là hình thức cúng bái mà còn là phương tiện kết nối con người với các thế lực siêu nhiên, bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc và mang lại sự bình an, may mắn, thịnh vượng cho đời sống hàng ngày.
