2. Nguồn gốc dòng họ Ngô và truyền thuyết phong thủy
Nguồn gốc dòng họ Ngô bắt đầu từ cụ tổ Ngô Nguyên, người có họ hàng với bà Ngô Thị Ngọc Giao – phi tần vua Lê Thái Tông và mẹ vua Lê Thánh Tông. Sau vụ án Lệ Chi Viên (1442), cụ Ngô Nguyên lánh nạn về làng Vọng Nguyệt, được quan Chu Đình Cần bảo vệ và gả con gái Chu Thị Bột cho làm vợ.
Truyền thuyết kể rằng một thầy phong thủy người Trung Quốc từng đến làng, truyền lại câu nói bí ẩn:
"Sừng trâu bầu giác vườn quýt ao lác. Ai có tiền bạc lão bán cho."
Chỉ có cụ tổ Ngô Nguyên hiểu được ý nghĩa, mời thầy vào chỉ ra thế đất phong thủy tuyệt vời bên vườn quýt cạnh ao lác, đồng thời dạy cách xây dựng nhà thờ tổ. Từ đó, dòng họ Ngô phát triển và nổi danh với nhiều thế hệ khoa bảng.
3. Ngũ đại liên trúng – Huyền thoại 5 đời đỗ Tiến sĩ
Ngũ đại liên trúng – Huyền thoại 5 đời đỗ Tiến sĩ là truyền thống khoa bảng nổi bật của dòng họ Ngô. Ở chi trưởng họ Ngô, có 5 thế hệ liên tiếp đỗ đại khoa, gồm: Ngô Ngọc (Hoàng giáp, 1487), Ngô Nhân Hải (Hoàng giáp, 1508), Ngô Nhân Trừng (Hoàng giáp, 1580), Ngô Nhân Triệt (Đồng Tiến sĩ, 1607) và Ngô Nhân Tuấn (Đồng Tiến sĩ, 1640).
Chi thứ của họ Ngô, di cư vào Nghệ An và lập nên dòng họ Ngô Lý Trai, cũng duy trì truyền thống này với 5 đời liên tục đỗ Tiến sĩ. Nổi bật nhất là cha con Ngô Chí Chi và Ngô Chí Hòa cùng đỗ trong một khoa thi, được vua ban tặng tấm biển vàng với dòng chữ:
“Khoa danh thiên hạ hữu phụ tử thế gian vô” – ý nghĩa việc cha con cùng đỗ đại khoa là điều hiếm có trong lịch sử.
4. Cụ thí thóc – Biểu tượng của lòng nhân ái
Chu Thị Bột vợ cụ Ngô Nguyên nổi tiếng là người nhân hậu. Khi dân Kinh Bắc mất mùa bà đã bố thí hết của cải phát thóc cứu đói được dân gọi là “cụ thí thóc”.
Sau khi mất (17 tháng Giêng) mộ bà được thiên táng – đất tự nổi lên khi chưa kịp chôn cất. Người đời cho đây là đất thiêng bà được vua phong bốn chữ vàng: “Phụ Tiết Tinh Môn.”
5. Họ Ngô hai lần thoát đại nạn
Họ Ngô hai lần thoát đại nạn ghi dấu ấn qua những sự kiện quan trọng trong lịch sử. Lần đầu, khi Ngô Nhân Tổng bị bắt do khởi nghĩa, nguy cơ chu di tam tộc cho anh trai ông là Ngô Nhân Hải rất lớn. Tuy nhiên, nhờ sự khéo léo phân biệt chữ "Ngô" của mình khác với Ngô Nhân Tổng, Ngô Nhân Hải đã thoát khỏi án tử.
Lần thứ hai, khi trung thần nhà Mạc Ngô Nhân Trừng bị bắt, dòng họ Ngô bị cấm thi cử. Nhờ lời tâu thấu tình của Ngô Nhân Triệt, vua Lê đã cho phép ông tiếp tục đi thi, giúp dòng họ giữ vững truyền thống khoa bảng và danh tiếng.
6. Vị trí phong thủy tuyệt đẹp
Vị trí phong thủy tuyệt đẹp của nhà thờ họ Ngô tại Vọng Nguyệt nằm trong khu “Vườn Quýt – Ao Lác” với địa thế đặc biệt. Phía Đông Bắc là ngõ cụt hình bút nghiên, biểu tượng kết thúc chu kỳ, mang lại sự ổn định và xua tan lo lắng. Bên trái (Tả Thanh Long) có dòng nước chảy tượng trưng cho sinh khí mạnh mẽ, tài lộc và công danh thuận lợi. Bên phải (Hữu Bạch Hổ) là ngõ dài, biểu thị sự vững chắc nhưng cần tránh quá dài gây bất an. Giữa ao có giếng trời gọi là “Cương từ mẫu,” tạo không gian hài hòa âm dương, giúp bảo vệ và chăm sóc con cháu đời sau.
7. [Âm nhạc] Ca dao lưu truyền
Từ câu chuyện của dòng họ Ngô dân gian lưu truyền bài ca dao cảm động:
Một gốc trăm cành nảy họ Ngô
Chuyện bà thí thóc để muôn thu
Mất mùa thương kẻ ăn rau cháo
Làm phúc đến lúc dốc bịch bồ
Hai chữ Vinh Hoa bia miệng dệt
Năm đời Liên trúng vấn son tu
Còn trời còn đất còn non nước
Thóc tổ còn nhiều chẳng phải lo
“Tiên tích đức hậu tầm long” – Trước phải tích đức sau mới tìm đất tốt.
Câu chuyện họ Ngô minh chứng: Phúc đức tổ tiên là điều kiện tiên quyết để phong thủy phát huy tác dụng. Nếu không có đức đất tốt cũng trở thành đất thường.
