“Hiển Tổ Tỷ Chính Thất Chi Linh Vị” là gì?
Đây là cụm từ khắc trên bài vị thờ bà tổ tiên – chính thất của cụ ông trong dòng họ. Trong đó, “Hiển Tổ Tỷ” chỉ bà tổ, vợ của tổ phụ; “Chính Thất” là người vợ cưới hỏi chính danh; “Chi Linh Vị” chỉ linh vị – nơi an vị linh hồn người đã khuất. Ghi dòng chữ Hiển Tổ Tỷ Chính Thất Chi Linh Vị thể hiện sự tôn nghiêm, lòng tri ân và gìn giữ gia phong trong truyền thống thờ cúng Việt Nam.
Ai được ghi là “Hiển Tổ Tỷ Chính Thất”?
Người được ghi là bà cả của cụ ông nội – mẹ già đích mẫu của cha, bà nội trên danh nghĩa. Dù không có con trực hệ, bà vẫn được xem là chính thất, đại diện cho gia phong và lễ nghĩa của dòng họ. Chính thất là người giữ nền nếp, dạy con cháu theo đạo đức và công hạnh.
Cách ghi bài vị “Hiển Tổ Tỷ Chính Thất Chi Linh Vị” chuẩn ra sao?
Một ví dụ chuẩn có thể ghi:
“Phụng vị Hiển Tổ Tỷ Nguyễn Môn Chính Thất Trần Quý Thị Húy A Hiệu Diệu B Chi Linh Vị.”
Trong đó:
- Nguyễn Môn: họ của người chồng đang được thờ.
- Chính Thất Trần Quý Thị: họ và tên cụ bà.
- Húy A, Hiệu Diệu B: tên thật và tên hiệu của người đã khuất.
- Chi Linh Vị: nơi an vị linh hồn.
Tùy vùng miền, có thể thêm cụm từ như “Phục vị chân linh” hoặc “Nhụ nhân chi linh vị” để thể hiện sự trang trọng hơn.
Khi viết bài vị có cần tính theo “Quỷ – Khốc – Linh – Thính” không?
Có. Trong nghi lễ Nho giáo, bố cục bài vị dựa vào bốn chữ Quỷ – Khốc – Linh – Thính. Cụ ông ứng với chữ Linh, cụ bà ứng với chữ Thính đảm bảo cân bằng số chữ, bố cục đẹp, hợp phong thủy và thể hiện sự tôn nghiêm, lòng thành kính.
Có cần phân biệt “bà cả” và “bà hai” trên bài vị không?
Vị trí của chính thất luôn cao hơn thứ thất. Người xưa quan niệm: “Thờ có trên có dưới, chính thất bên phải, thứ thất bên trái, cụ ông ở giữa.” Dù chính thất không có con, vẫn phải được thờ cúng đầy đủ, giữ vai trò gìn giữ nề nếp và đạo hiếu.
Nếu cháu thờ bà, cách ghi bài vị có khác không?
Có sự khác biệt. Con thờ cha mẹ thì ghi “Phụng vị Hiền Tỷ”; cháu thờ bà thì ghi “Phụng vị Hiển Tổ Tỷ”. Ví dụ:
- “Phụng vị Hiển Tổ Tỷ Nguyễn Môn Chính Thất Bùi Húy Thị Kép Chân Linh Chi Linh Vị.”
Cách ghi Phụng vị Hiền Tỷ thể hiện đúng mối quan hệ giữa người thờ và người được thờ, duy trì tôn ti trật tự trong thờ cúng.
Có cần lập bài vị riêng cho từng người không?
Nếu bàn thờ đã có bài vị chung hoặc thờ bằng di ảnh, không nhất thiết lập bài vị riêng. Tuy nhiên, nếu bàn thờ được chia theo từng đời như cao tằng tổ khảo, hiển tổ khảo, hiển tổ tỷ…, lập bài vị riêng là cần thiết để giữ phép tắc và nhận biết thứ bậc trong dòng họ.
Nếu cụ bà không có con thì có cần lập bài vị không?
Có. Dù không có con ruột, theo đạo lý “xuất giá tòng phu”, cụ vẫn là thành viên trong dòng họ và cần được thờ cùng cụ ông thể hiện đạo hiếu, sự tri ân và gìn giữ đạo nghĩa của con cháu đối với tiền nhân.
Khi khấn “Hiển Tổ Tỷ Chính Thất Chi Linh Vị” đọc thế nào?
Khi khấn có thể đọc:
- “Hôm nay, con cháu kính cẩn dâng hương tưởng niệm Hiển Tổ Tỷ [Họ] Môn Chính Thất [Họ – Tên – Húy] Chi Linh Vị, cúi xin chứng giám lòng thành.”
Không cần câu từ cầu kỳ, chỉ cần tâm thành. Quan trọng nhất là tấm lòng hướng về tổ tiên.
Một số ví dụ cụ thể cách ghi bài vị chuẩn
-
Bà nội là vợ cả của ông nội:
“Phụng vị Hiển Tổ Tỷ Nguyễn Môn Chính Thất Trần Quý Thị Húy A Hiệu Diệu B Chi Linh Vị.”
-
Cháu thờ bà nội chính thất:
“Phụng vị Hiển Tổ Tỷ Nguyễn Môn Chính Thất Bùi Húy Thị Kép Chân Linh Chi Linh Vị.”
-
Nếu cụ bà có danh hiệu riêng:
“Phụng vị Hiển Tổ Tỷ Lê Môn Chính Thất Phạm Thị Mai Hiệu Diệu An Chi Linh Vị.”
Lập và ghi bài vị Hiển Tổ Tỷ Chính Thất Chi Linh Vị không chỉ là nghi lễ tâm linh mà còn biểu hiện lòng hiếu kính, biết ơn tổ tiên. Dù mỗi vùng miền có cách ghi khác nhau, điểm chung vẫn là giữ trọn đạo hiếu và gìn giữ giá trị văn hóa thờ cúng Việt Nam.
