Hòm sắc phong gia phả là gì và có ý nghĩa như thế nào?
Trong văn hóa thờ cúng Việt Nam, hòm sắc phong gia phả là vật dụng linh thiêng dùng để gìn giữ giấy tờ quan trọng như gia phả, sắc phong, huân huy chương hay di vật tổ tiên. Hòm thường có hình chữ nhật, nắp úp hai lớp như chiếc đài, bảo vệ tối đa tài liệu bên trong. Hòm sắc dùng để lưu giữ sắc phong vua ban, hòm gia phả để lưu trữ sổ tộc, phả hệ và ghi chép dòng họ. Mỗi hòm đều mang giá trị tâm linh và lịch sử, thể hiện lòng tôn kính với nguồn cội.
Có thể mua hòm sắc phong gia phả ở đâu và giá trị của nó ra sao?
Hiện nay, hòm sắc phong được chế tác từ gỗ mít, gỗ gụ hoặc gỗ dổi, chạm khắc tinh xảo theo phong cách cổ. Một số cơ sở chuyên làm đồ thờ truyền thống hoặc làng nghề mỹ nghệ ở Bắc Ninh, Nam Định, Huế có thể chế tác theo yêu cầu. Giá trị của hòm không chỉ nằm ở vật liệu mà còn ở ý nghĩa tâm linh, là nơi lưu giữ di sản và ký ức của dòng họ.
Trong đình làng xưa, hòm sắc phong được dùng để đựng những gì?
Ở nhiều đình làng cổ, hòm sắc phong cất giữ sắc chỉ triều đình phong cho thần thành hoàng, ngọc phả, ống sắc và sổ tay ghi chép của lý trưởng từ những năm 1930 trở về trước. Những chiếc hòm sắc phong được đặt trong hậu cung hoặc tủ thờ, coi như báu vật của làng vì lưu giữ không chỉ giấy tờ mà còn lịch sử, danh phận và truyền thống văn hóa địa phương qua nhiều thế hệ.
Có thể dùng hòm sắc phong để cất giữ huân huy chương hoặc kỷ vật cá nhân không?
Hoàn toàn được. Nhiều gia đình hiện nay mua hòm sắc nhỏ để lưu giữ huân chương, kỷ niệm chương của cha mẹ vừa bảo quản tốt, vừa thể hiện sự tôn trọng và biết ơn những cống hiến của bậc sinh thành. Hòm sắc phong giờ đây không chỉ dùng trong đình làng hay dòng họ, mà còn là biểu tượng lưu giữ ký ức và giá trị tinh thần trong gia đình Việt.
Về mặt thẩm mỹ, hòm sắc phong nên trang trí như thế nào cho đúng truyền thống?
Nếu hòm dùng trong đình chùa, có thể chạm khắc hình vân mây, rồng hóa hoặc tứ linh, thể hiện sự linh thiêng, uy nghi. Trong tư gia, người xưa thường tránh hình rồng – biểu tượng riêng của hoàng gia – thay vào đó chọn họa tiết sen, phượng, long mã hoặc mây nước, vừa trang nhã, hợp phong thủy, vừa giữ tinh thần truyền thống.
Nếu yêu quý và trân trọng vật dụng cổ, có nên dùng hòm sắc phong trong nhà riêng không?
Hoàn toàn phù hợp. Bất cứ vật gì mang ý nghĩa thiêng liêng, như hòm sắc phong hay tráp gia phả, đều xứng đáng được giữ gìn. Chỉ cần người sử dụng có lòng thành, biết gìn giữ đúng cách, đặt trong nhà vừa kết nối với tổ tiên vừa gìn giữ bản sắc văn hóa Việt.
Có phải nhà nào cũng có thể dùng hòm sắc phong hay chỉ những gia tộc lâu đời?
Không nhất thiết. Bất cứ ai muốn bảo tồn gia phả, văn bằng hay vật kỷ niệm quý giá đều có thể sử dụng hòm sắc phong. Quan trọng là giữ lòng thành, trân quý quá khứ và truyền lại cho thế hệ sau.
Hòm sắc phong gia phả không chỉ là vật dụng lưu trữ mà còn là biểu tượng của lòng biết ơn và tôn kính tổ tiên. Dù đặt trong đình làng, từ đường hay nhà riêng, hòm sắc nhắc nhở con cháu về nguồn cội, truyền thống và đạo lý “uống nước nhớ nguồn”. Sử dụng và gìn giữ hòm sắc phong ngày nay góp phần bảo tồn ký ức, giá trị văn hóa và hồn cốt của dân tộc Việt trong từng mái nhà.
