1. Nguồn gốc và ý nghĩa của câu ngạn ngữ
Câu “Màn thưa không che được mắt Thánh” xuất phát từ tập tục che màn đỏ hoặc vải điều trong không gian thờ tự Việt xưa. Trên các bàn thờ thần linh, tổ tiên, hoặc trong cung điện, phía trước hoặc sau hương án thường có một lớp màn mỏng tượng trưng cho sự ngăn cách giữa cõi trần và cõi thánh. Tuy có màn che, nhưng người xưa tin rằng “mắt Thánh” luôn sáng suốt, thấu tỏ mọi việc của con người, nên màn chỉ mang ý nghĩa biểu trưng chứ không thể “che giấu” được hành vi, tâm niệm. Câu nói trở thành lời nhắc nhở đạo đức: con người phải sống chân chính, giữ lòng thành, vì dù có giấu giếm đến đâu thì thần linh, tổ tiên vẫn biết rõ.
2. Trong không gian thờ cúng, câu Màn thưa không che được mắt Thánh có thể áp dụng ra sao
Không nên hiểu câu Màn thưa không che được mắt Thánh theo nghĩa vật lý, rằng “màn thưa” là vật cản trong gian thờ. Trong thực hành thờ cúng, màn hoặc trướng điều có những công năng riêng:
- Nghi lễ – biểu tượng: Buông rèm là biểu trưng cho “nhiếp chính”, hoặc tránh nhìn trực diện “long nhan” (tượng trưng cho mặt Thánh, mặt Vua).
- Âm dương – phong thủy: Màn giúp giảm ánh sáng mạnh, hạn chế dương khí quá vượng trong gian thờ – nơi vốn cần tĩnh, âm, và trang nghiêm.
- An toàn – bảo vệ: Một số màn hoặc rèm che phía sau hương án giúp ngăn gió, tránh cháy, và bảo vệ đồ thờ.
Do đó, dùng màn che không trái phong thủy, nhưng không nên hiểu nó theo nghĩa “che mắt Thánh”. Câu ngạn ngữ chỉ mang tính răn dạy và ẩn dụ đạo đức.
3. Sử dụng y môn, màn thưa, trướng điều trong thờ tự
Trong các nhà thờ họ, đình chùa hoặc tư gia thờ cúng theo truyền thống, y môn (rèm che cao) và màn thưa (màn điêu gần hương án) vẫn còn được sử dụng.
- Y môn: Treo ở vị trí cao, che khu vực bên trong để tôn nghiêm, không dùng thay cho cửa võng.
- Màn điêu: Treo phía trước hoặc sau hương án, thường bằng vải điều hoặc gấm.
- Thiều châu: Trang trí gỗ, không có chức năng che chắn.
Các gia đình vẫn có thể sử dụng một lớp rèm nhẹ hoặc tấm hậu gạch để vừa bảo vệ ban thờ, vừa duy trì tính cổ kính, cân bằng âm dương và thẩm mỹ.
