Lễ cúng ông Công ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch không chỉ là nghi thức báo cáo công việc trong năm với Ngọc Hoàng mà còn là dịp gắn kết các thành viên trong gia đình, chuẩn bị tâm thế đón Tết cổ truyền. Đây là khoảnh khắc mọi người cùng nhau dọn dẹp nhà cửa, trang hoàng phòng thờ và thể hiện lòng hiếu kính đối với các vị thần bếp – biểu tượng cho sự ấm no, hạnh phúc và hòa thuận trong gia đình.
Sự tích ông Công ông Táo và cá chép hóa rồng
Theo truyền thuyết dân gian, ông Công ông Táo là những vị thần giữ lửa trong bếp, có nhiệm vụ ghi nhận mọi việc của gia đình trong năm. Cá chép trong lễ cúng được xem như sứ giả đưa Táo Quân về trời, tương tự câu chuyện cá chép hóa rồng trong truyền thuyết: cá chép trải qua tu luyện sẽ hóa rồng, trở về thiên đình mang theo sứ mệnh thiêng liêng.
Hình ảnh cá chép hóa rồng đã trở thành biểu tượng quen thuộc trong văn hóa Việt Nam, thể hiện sự thăng hoa, thịnh vượng và ý chí vươn lên.
Nghi lễ đặc trưng ngày 23 tháng Chạp
Vào ngày này, các gia đình thường chuẩn bị mâm cúng ông Táo để tiễn Táo Quân về trời. Một nghi thức quan trọng là thả cá chép phóng sinh, tượng trưng cho việc cá chép đưa Táo Quân bay lên thiên đình.
Hành động này vừa mang ý nghĩa tâm linh, vừa thể hiện tinh thần phóng sinh – gieo nhân lành, khơi gợi lòng nhân ái, sự bao dung và tình yêu thương với muôn loài.
Tục lệ thả cá chép phóng sinh ông Công ông Táo
-
Ý nghĩa tâm linh: Cá chép được chọn vì hình ảnh quen thuộc và mang nhiều biểu tượng tốt lành, giúp Táo Quân có phương tiện về trời.
-
Ý nghĩa nhân văn: Ngoài yếu tố tâm linh, tục lệ thả cá còn nhắc nhở con người hướng thiện, gieo điều lành và nuôi dưỡng lòng từ bi.
-
Không bắt buộc phải là cá chép: Gia chủ có thể phóng sinh các loài vật khác tùy điều kiện, nhưng cá chép vẫn phổ biến nhất do biểu tượng cá chép hóa rồng trong văn hóa dân gian.
Trong văn hóa dân gian, hình ảnh cá chép còn xuất hiện trong tranh Tết như “Lý Ngư Vọng Nguyệt” – cá chép ngắm trăng, biểu tượng của sự bền bỉ, thăng hoa và khát vọng vươn lên. Dù lựa chọn loài vật khác nhau, tinh thần cốt lõi của nghi lễ vẫn là cầu may, hướng thiện và giữ gìn truyền thống.
Tục lệ thả cá chép phóng sinh ông Công ông Táo không chỉ mang giá trị tâm linh mà còn là dịp gìn giữ văn hóa truyền thống, gắn kết các thế hệ trong gia đình, đồng thời lan tỏa tinh thần nhân ái và hướng thiện trong cộng đồng.
