Sơn son thếp vàng là một nghề truyền thống có tầm ảnh hưởng toàn cầu, đóng góp không nhỏ vào di sản văn hóa của nhân loại. Các nền văn hóa cổ xưa đã sử dụng kỹ thuật này để trang trí cung điện, nhà thờ, chùa chiền và hoàng cung, tạo nên những công trình kiến trúc rực rỡ và tinh tế. Ở Việt Nam, nghề sơn son thếp vàng tiếp tục được gìn giữ và phát triển, ứng dụng rộng rãi trong các công trình cung đình, chùa cổ và nhà thờ họ, giữ gìn giá trị văn hóa quý báu.

Nghề sơn son thếp vàng đòi hỏi sự kết hợp khéo léo giữa các kỹ thuật như điêu khắc, sơn mài và mỹ thuật, yêu cầu người thợ phải có kiến thức và kỹ năng đa dạng. Những người thợ trong nghề này giống như những nghệ sĩ đa tài, đảm nhận nhiều vai trò như nhà điêu khắc, họa sĩ và kiến trúc sư. Công việc sơn son thếp vàng là một quá trình sáng tạo không ngừng, yêu cầu sự học hỏi và nâng cao kỹ năng liên tục từ những người thợ.

Làng Sơn Đồng, nổi tiếng với truyền thống lâu đời, đã khẳng định vị trí hàng đầu trong ngành sản xuất đồ thờ và sơn son thếp vàng. Các nghệ nhân tại đây sử dụng kỹ thuật tinh xảo để tạo ra những sản phẩm đồ thờ sơn son thếp vàng mang đậm nét văn hóa Việt Nam. Với hơn 200 cơ sở sản xuất, làng nghề không chỉ duy trì được chất lượng truyền thống mà còn liên tục đổi mới, cung cấp những mẫu mã đồ thờ đa dạng và đẹp mắt, đáp ứng nhu cầu của thị trường.

• Bức hoành phi câu đối và cuốn thư
• Cửa võng - chiều châu
• Ngai - khảm - kiệu
• Tượng phật - tượng mẫu - tượng mỹ nghệ

Tìm hiểu về Sơn son

Sơn son, loại sơn truyền thống làm từ nhựa cây sơn, được chế tác thủ công để trang trí các đồ vật quý giá. Nhựa cây sơn, đặc sản của rừng Việt Nam, khi chuyển hóa thành sơn son, mang lại lớp phủ bền bỉ, giúp bảo vệ các vật dụng khỏi mối mọt và tác động của thời tiết.

Cây sơn, có thể được tìm thấy tự nhiên hoặc được trồng tại nhiều địa phương ở Việt Nam, chỉ bắt đầu được khai thác nhựa sau ba năm trồng. Nhựa sơn sau khi thu hoạch trải qua giai đoạn lắng tự nhiên kéo dài từ 3-4 tháng để tạo thành các lớp khác nhau. Lớp sơn mặt dầu màu nâu óng ánh trên cùng được xem là phần quý giá nhất của nhựa sơn.

Để đạt được sản phẩm tối ưu và đáp ứng các yêu cầu của khách hàng, bạn cần cân nhắc giữa sơn ta và sơn công nghiệp. Mỗi loại sơn có những đặc điểm và lợi thế riêng, và sự lựa chọn sẽ phụ thuộc vào yêu cầu cụ thể của từng sản phẩm.

Quy trình sơn son lên đồ thờ cúng:

Sơn son đóng vai trò thiết yếu trong việc hoàn thiện vẻ đẹp của đồ thờ cúng. Để đạt được sản phẩm sơn son vừa đẹp mắt vừa bền bỉ, người thợ cần phải thực hiện đầy đủ các bước như gắn sơn, sơn lót và sơn phủ. Quy trình sơn son yêu cầu tay nghề cao và sự chú ý tỉ mỉ hơn so với phương pháp thếp vàng.

Tìm hiểu về thếp vàng

Thếp vàng là phương pháp áp dụng các lớp vàng lá mỏng lên các bề mặt như gỗ, đá, hay đồng, nhằm tạo ra lớp phủ vàng tự nhiên, làm tăng sự sang trọng và vẻ đẹp cổ điển của vật phẩm. Khi vàng được thếp lên lớp sơn ta, nó tạo ra hiệu ứng màu sắc hòa quyện với nền sơn, mang đến một vẻ đẹp tự nhiên và tinh tế.

Quy trình thếp vàng:

• Hom, bó, làm vóc (nếu cần):

Để tấm gỗ mộc không bị ảnh hưởng bởi nước, mối mọt, và sự co ngót, các thợ gỗ áp dụng hỗn hợp bột đá và sơn để làm đầy các vết nứt. Quá trình chít mạch bằng bột đá và sơn giúp tạo ra bề mặt gỗ phẳng và mịn, chuẩn bị cho các bước hoàn thiện tiếp theo.

• Để tạo độ bóng mịn và bền màu, bề mặt sản phẩm sẽ được phủ ba lớp sơn lót trước khi sơn phủ rồi mới đánh bóng và bắt đầu dát vàng. Lớp sơn lót ba nước đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ bề mặt gỗ và tạo điều kiện thuận lợi cho việc bám dính của lớp vàng.
• Sau khi đánh nhẵn bề mặt, lớp sơn phủ 3 nước còn ẩm, người thợ sẽ khéo léo dát vàng quỳ hoặc bạc quỳ lên để tạo ra hiệu ứng ánh kim lung linh.

Khi sử dụng bạc quỳ, bạn cần phủ một lớp sơn ta để bạc quỳ chuyển sang màu vàng. Lớp sơn này sẽ giúp bạc quỳ trở nên vàng óng ánh, tương tự như vàng thật, và mang lại lớp phủ bền màu. Đối với thếp vàng quỳ, bạn có thể chọn thếp vàng chín (đã sơn) cho các sản phẩm cần độ bền cao và chống chịu tốt, hoặc thếp vàng sống (không sơn) để duy trì vẻ đẹp vàng nguyên chất.

Lớp thếp vàng được sử dụng để nhấn mạnh vào những chi tiết nghệ thuật như họa tiết, chạm khắc và chữ.

Để giữ cho lớp vàng trên đồ thờ luôn sáng bóng, tránh trầy xước lớp vàng người ta sử dụng khăn khô hoặc phất trần lau chùi nhẹ nhàng và cẩn thận.