Giải đáp dưới góc nhìn đạo lý, nhân quả và phong tục Việt Nam
Vì sao “nhận phần hơn mà không thờ cúng ông bà” là sai với đạo lý?
Theo truyền thống Việt, người được nhận phần hương hỏa – tức phần tài sản lớn hơn từ cha mẹ để lại – phải gánh trách nhiệm thờ phụng tổ tiên. Đây là sự trao phúc – giao nghĩa giữa các thế hệ.
Nếu nhận phần hơn mà bỏ bê hương khói, xem nhẹ thờ cúng, thì đó là vô ơn với tổ tiên, trái đạo làm con.
Người xưa có câu: “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, “Có lộc mà quên gốc, phúc chẳng còn lâu” – nghĩa là hưởng phúc mà quên ơn, sớm muộn gì phúc cũng tàn.
Người con trưởng nhận phần hơn nhưng không chịu lập bàn thờ cúng có tội không?
Theo quan niệm dân gian, người thừa kế hương hỏa mà không thờ cúng là phạm tội bất hiếu.
Tội bất hiếu không chỉ bị xã hội chê trách mà còn bị trời đất, tổ tiên quở phạt, khiến gia đạo bất an, con cháu lận đận.
Nếu người con trưởng không làm tròn nghĩa vụ, người em hoàn toàn có thể đứng ra thờ cúng. Ông bà nhìn vào tấm lòng, không nhìn vào danh vị. Thành tâm ở đâu – linh ứng ở đó.
Khi anh em không thuận hòa, ai nên đứng ra lập bàn thờ ông bà?
Nếu các anh em hòa thuận, cùng cúng chung một nơi là điều tốt nhất, vì “đồng lòng thì tổ tiên mới chứng”.
Tuy nhiên, nếu bất hòa, thì mỗi người tự lập bàn thờ riêng cũng không sao. Điều quan trọng không phải mâm cao cỗ đầy, mà là chân tâm tưởng nhớ ông bà.
Thờ ở đâu cũng được, miễn không để lòng oán hận, không vì tiền bạc mà làm đứt mạch hiếu nghĩa.
Con gái đã đi lấy chồng có được lập bàn thờ cha mẹ ruột không?
Theo phong tục xưa, con gái “xuất giá tòng phu” nên không được làm chủ thờ tự bên nhà mẹ đẻ.
Tuy vậy, thờ trong lòng thì không ai cấm. Con gái vẫn có thể lập bàn thờ nhỏ hoặc thắp hương tưởng nhớ cha mẹ trong những ngày giỗ, lễ Tết.
Ngày nay, xã hội bình đẳng hơn – con nào có hiếu đều có quyền thờ cha mẹ, dù là trai hay gái. Ông bà không xét giới tính, chỉ xét tấm lòng hiếu thuận.
Nếu con trưởng tham lam nhận phần hơn mà vô tâm, có gặp báo ứng không?
Có. Dân gian nói: “Tham thì thâm, bất hiếu thì bần”.
Người nhận phần nhiều mà sống vô tình, quên ơn, bỏ thờ, sẽ tự cắt đứt phúc phần của dòng họ.
Có người đời sống sung túc, nhưng con cháu về sau tán gia, vô phúc – đó chính là nhân quả của sự vô hiếu.
Nếu con trưởng không thờ cúng, em út có thể thay được không?
Được.
Bất cứ ai có tấm lòng thành kính với tổ tiên đều có thể đứng ra thờ cúng, không nhất thiết phải là con trưởng.
Ông bà chỉ cần con cháu nhớ đến, hương khói không tắt, thì ở đâu cũng phù hộ.
Thậm chí, nhiều gia đình chia nhau trách nhiệm – người lo phần mộ, người lo giỗ, người lo lễ – để giữ mạch hiếu thuận trong họ tộc.
Anh em bất hòa, mỗi người cúng riêng có mất phúc không?
Không.
Ông bà chứng tâm chứ không chứng lễ. Mỗi người có thể cúng riêng, miễn không thù hận, không tranh hơn thua.
Tuy nhiên, đoàn kết cùng thờ chung một nhà vẫn là điều tốt nhất.
Bởi nếu con cháu chia rẽ vì tài sản, tổ tiên dù được cúng cũng không an lòng mà phù hộ.
Nhiều người thờ cúng chỉ để “làm hình thức”, điều này có ý nghĩa không?
Thờ cúng mà thiếu thành tâm thì lễ lớn cũng vô nghĩa.
Nhiều người khi cha mẹ còn sống thì hững hờ, đến khi mất lại dựng bàn to, mâm lớn – đó là hình thức chứ không phải hiếu đạo.
Ông bà chỉ chứng tấm lòng, không chứng mâm cỗ. Một nén nhang thật lòng còn hơn trăm mâm giả nghĩa.
Làm sao giữ đạo hiếu dù anh em xa cách hay bất hòa?
Chỉ cần giữ trong lòng lòng biết ơn và thương kính cha mẹ, thì ở đâu cũng có thể thờ.
Nếu có thể, hãy gác lại hiềm khích, cùng lo giỗ chạp, chăm sóc phần mộ – vì hiếu nghĩa là sợi dây nối kết huyết thống.
Người xưa nói: “Một giọt máu đào hơn ao nước lã.” Còn thờ được, còn nhớ được – là còn phúc.
