I. Di tích đặc biệt: Đền Cao An Phụ
Tại xã An Sinh, huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương hiện nay còn lưu giữ một di tích quốc gia đặc biệt – Đền Cao An Phụ. Đây là nơi thờ An Sinh Vương Trần Liễu, thân phụ của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn – vị anh hùng dân tộc đã ba lần lãnh đạo quân dân ta đánh bại giặc Nguyên Mông, giữ vững nền độc lập.
II. Trần Liễu – Người đặt nền móng cho triều Trần
Trần Liễu (1211–1251), anh ruột vua Trần Thái Tông (Trần Cảnh), là con cả của Trần Thừa. Ông sinh ra tại phủ Long Hưng, nay thuộc xã Tiến Đức, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. Năm 1237, ông được triều đình phong tước An Sinh Vương, ban đất gồm các vùng An Phụ, An Sinh, An Dưỡng, An Hương và An Bang (thuộc Kinh Môn – Hải Dương và Đông Triều – Quảng Ninh).
III. Biến cố bi thương: Bị ép nhường vợ
Một biến cố đau thương trong cuộc đời Trần Liễu là việc bị Thái sư Trần Thủ Độ ép phải nhường vợ – công chúa Thuận Thiên, lúc đó đang mang thai ba tháng – cho vua Trần Thái Tông để lập làm hoàng hậu. Uất ức và phẫn nộ, Trần Liễu đã huy động binh lính nổi dậy chống lại triều đình nhưng nhanh chóng bị vây bắt. Nhờ sự can thiệp của vua Trần Thái Tông, ông được tha chết, tuy nhiên nỗi nhục ấy mãi hằn sâu trong lòng. Trước khi mất, Trần Liễu trăn trối với con trai là Trần Quốc Tuấn: "Nếu con không vì cha mà lấy được thiên hạ thì cha chết không nhắm mắt."
IV. Cuộc đời ẩn dật và mất tại đỉnh An Phụ
Cuộc đời ẩn dật và mất tại đỉnh An Phụ gắn liền với giai đoạn cuối đời của Trần Liễu sau biến cố lịch sử. Được ban đất An Phụ, ông chọn sống ẩn dật, rời xa quyền lực và triều chính. Năm 1251, Trần Liễu lên đỉnh núi An Phụ ẩn tu, suốt 14 ngày không quay lại. Khi người thân lên tìm, họ chỉ thấy một chiếc võng treo giữa hai cây xoan đào – nơi được tin là chỗ ông hóa thân. Về sau, nơi này được lập miếu thờ và trở thành hậu cung của Đền Cao, nơi tưởng niệm Trần Liễu.
V. Người con hiếu thảo: Trần Quốc Tuấn
Dù mang theo lời trăn trối đầy day dứt của cha, Trần Quốc Tuấn đã không thực hiện di huấn của Trần Liễu, bởi ông đặt đại nghĩa dân tộc lên trên thù riêng. Về sau, Trần Liễu cũng gạt bỏ oán hận, kết giao với Trần Quang Khải – con vua Trần Thái Tông – để cùng đồng lòng bảo vệ đất nước. Trong cả ba lần kháng chiến chống Nguyên Mông, ông đã góp phần hợp tác với triều đình và nhân dân làm nên chiến thắng vẻ vang. Sau khi giặc rút lui, Trần Liễu còn xin đốt bỏ danh sách những kẻ từng đầu hàng, thể hiện tấm lòng vị tha, nhằm tránh gieo rắc hiềm khích, giữ gìn sự yên ổn lâu dài cho xã hội. Những hành động đó khẳng định tấm lòng vì nước vì dân, vượt lên mọi ân oán cá nhân của Trần Liễu.
VI. Tượng đài và tưởng niệm ngày nay
Ngày nay, nơi an nghỉ của Trần Liễu là Đền Cao, không chỉ là chốn linh thiêng mà còn là nơi thể hiện lòng kính trọng đối với vị An Sinh Vương. Gần đó là Chùa Tường Vân, nơi ông từng lên thiền định lúc sinh thời, góp phần tạo nên không gian thanh tịnh, đậm dấu ấn tâm linh. Trên đỉnh núi An Phụ – nơi gắn liền với cuộc đời ẩn dật của Trần Liễu – là tượng đài Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, biểu tượng cho sự kế thừa tinh thần vĩ đại giữa cha và con. Tượng đài không chỉ tôn vinh Trần Quốc Tuấn mà còn ghi dấu mối liên kết thiêng liêng giữa hai thế hệ kiệt xuất nhà Trần trong hành trình bảo vệ non sông.
Bản văn An Sinh Vương Trần Liễu
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Con kính lễ chín phương trời mười phương chư Phật các Đức Phật ở khắp mười phương.
Con thành kính dâng lễ tôn kính Hoàng Thiên Hậu Thổ cùng các vị thần linh.
Con kính lạy ngài Kim Niên Đương cai Thái Tuế ngài là vị thần tối cao chí đức vô biên.
Con kính dâng lời kính trọng ngài Bản Cảnh Thành Hoàng và các đại vương.
Con xin dâng lễ kính đệ tử con là...
Ngụ tại...
Hôm nay là ngày... tháng... năm...
Hương tử con kính lễ tại Đền thờ An Sinh Vương Trần Liễu với tấm lòng thành kính: Đức Đại Vương được Thiên đình phái xuống cai
quản tại đất Việt đảm nhận chức vụ Bản Cảnh Thành Hoàng và bảo vệ một vùng đất ban phúc cho nhân dân. Hôm nay hương tử
chúng con thành tâm dâng lễ vật tỏ lòng kính trọng và dâng hương hoa phẩm oản…
Con kính nguyện đức Bản Cảnh Thành Hoàng cùng các Đại Vương ban phúc gia trì rủ lòng thương xót che chở phù hộ cho chúng
con sức khỏe dồi dào mọi sự hanh thông tài lộc dồi dào an khang thịnh vượng mong cầu mọi sự đều như ý nguyện vọng luôn
được thành tựu.
Hương tử con thành tâm dâng lễ bạc cúi đầu kính lễ trước án xin ngài phù hộ và độ trì cho gia đình chúng con.
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
VII. Kết luận: Cha sinh anh hùng con lập chiến công
Câu chuyện về An Sinh Vương Trần Liễu là một trang bi hùng trong lịch sử ghi lại nỗi đau lòng yêu nước và sự hy sinh vì đại nghĩa. Ông không chỉ là thân phụ của một thiên tài quân sự mà còn là người mở đường cho một triều đại huy hoàng trong lịch sử Việt Nam.
