2. Sự tích và thân thế Chầu Đệ Tứ Khâm Sai
Theo truyền thuyết Chầu Đệ Tứ Khâm Sai:
| Chủ đề | Chi tiết |
|---|---|
| Nguồn gốc Chầu Đệ Tam | - Chầu vốn là bồng lai tiên nữ hoặc theo một số tài liệu khác là Mai Hoa công chúa trên Thiên Cung. - Vì thương dân Chầu giáng thế vào nhà họ Lý ở An Thái Vụ Bản Nam Định tên tục là Lý Thị Ngọc Ba. |
| Vai trò khi giáng thế | - Trở thành một nữ tướng khẳng khái chính trực. - Từng “kiên trảm hậu tấu” – chém kẻ trái lệnh trước tấu lên sau. |
| Công lao & sắc phong | - Có công giúp dân dẹp loạn trấn giữ đất Hải Trung (Thanh Hóa). - Được vua ban sắc phong là Chiêu Dung Công Chúa. |
3. Vai trò trong khởi nghĩa Hai Bà Trưng và Chầu Đệ Tứ Khâm Sai
Sự tích ghi lại trong thần phả và sách cổ như sau:
| Chủ đề | Chi tiết |
|---|---|
| Gia đình & Hậu duệ | - Chầu kết duyên với ông Đặng Công Thành sinh được năm người con trai khôi ngô tuấn tú. |
| Chống giặc đô hộ | - Khi bị quân Tô Định đàn áp bà dẫn các con và nhân dân luyện binh tích lương chống lại ách đô hộ. |
| Tham gia khởi nghĩa | - Khi Hai Bà Trưng khởi nghĩa bà cùng các con gia nhập nghĩa quân lập chiến công hiển hách. - Bà được phong làm Chiêu Dung Công Chúa. - Các con được phong là tả hữu tiền hậu đại tướng quân. |
| Sự hy sinh | - Trên đường trở về quê đến sông Kim Cốc mẹ con bà gặp quân Mã Viện giao chiến ác liệt và hy sinh tại đó. |
| Sự hóa thần & Tín ngưỡng | - Dân gian tin rằng mẹ con bà đã hóa thần được lập miếu thờ và hương khói quanh năm. |
4. Các nơi thờ chính Chầu Đệ Tứ
Hiện nay Chầu Đệ Tứ được thờ phụng tại nhiều nơi đặc biệt là các vùng Bắc Bộ. Trong đó ba đền chính gồm:
| Chủ đề | Chi tiết |
|---|---|
| Các đền thờ Chầu Đệ Tam | - Đền Khâm Sai: Xã Kim Thái huyện Vụ Bản Nam Định quê hương của Chầu thuộc quần thể Phủ Dầy. - Đền Cây Thị: Xã Hà Ngọc huyện Hà Trung Thanh Hóa nơi tương truyền Chầu từng ra trận. - Đền Diện Trường: Phường Bồ Đề Long Biên Hà Nội đền vọng bên sông Hồng. |
Ngoài ra còn có ba ngôi đền khác tại xã Hoàng Diệu huyện Chương Mỹ Hà Nội: Quán Trung Quán Thượng Quán Hạ là nơi ghi dấu hóa thân của mẹ con Chầu.
5. Hình tượng Chầu Đệ Tứ khi ngự đồng
Chầu Đệ Tứ ít khi ngự đồng nhưng khi ngự thì:
| Chủ đề | Chi tiết |
|---|---|
| Hình tượng Chầu Đệ Tam khi giáng | - Mặc áo màu vàng – màu của quyền uy thánh khiết. - Cầm quạt lụa kiếm lệnh hoặc cờ hiệu Khâm Sai. |
| Nghi thức hầu Chầu | - Khi hầu Chầu đồng nhân có thể múa kiếm múa cờ hoặc khai quạt – tùy theo từng vùng miền và nghi lễ. |
6. Văn chầu và tín ngưỡng dân gian
Trong văn chầu Chầu Đệ Tứ hiện lên như vị thần:
“Chiêu Dung Công Chúa ngự đồng cứu dân
Gia uy sát quỷ trừ tà chiêu tài tiếp lộc...”
Chầu là:
-
Người chấp bút bản mệnh ghi tên sửa số Tam Tòa.
-
Có thể giúp người hành lễ thay số đổi vận giải tai ách.
-
Gắn bó với cuộc sống dân gian qua hình tượng:
-
Dạo chơi phố cổ: Hàng Đào Hàng Bạc Đồng Xuân...
-
Thả thuyền rồng dạo Tây Hồ qua Trấn Vũ Trúc Bạch...
-
Hộ trì vùng đất Nghệ An Thanh Hóa Kinh thành Thăng Long...
-
7. Kết luận
Chầu Đệ Tứ Khâm Sai là một biểu tượng của lòng yêu nước nhân hậu và chính nghĩa. Dù thuộc về Địa Phủ nhưng Chầu lại có tấm lòng độ lượng cai quản bản mệnh cứu độ chúng sinh được nhân dân tôn thờ từ đời này qua đời khác. Ngày tiệc chính của Chầu là 14 tháng 3 âm lịch – là dịp nhân dân dâng lễ tưởng nhớ công lao to lớn của người.
