1. Cầu siêu là gì?
Cầu siêu là nghi lễ mang ý nghĩa sâu sắc, gắn liền với truyền thống tưởng nhớ người đã khuất. Cầu siêu theo đạo Phật hiểu nôm na là mong cho người đã mất được siêu thoát, rời bỏ những ràng buộc, chấp niệm, để tâm thức họ được an yên và có cơ hội tái sinh vào cảnh giới tốt đẹp hơn. “Giải” nghĩa là mở ra, gỡ bỏ những ràng buộc về tâm linh, tình cảm, danh lợi mà người mất còn vướng mắc, còn “Thoát” là vượt qua vòng luân hồi khổ đau nếu đủ công đức và duyên lành. Người quá cố nếu còn lưu luyến, sân hận hay nghiệp lực nặng nề sẽ khó siêu thoát, và lễ cầu siêu chính là cách người thân hỗ trợ họ bằng tâm thành, kinh kệ và công đức.
2. Nghi lễ cầu siêu bắt nguồn từ đâu?
Nghi lễ cầu siêu bắt nguồn từ cả Phật giáo Nam truyền lẫn Bắc truyền, nổi bật là tích truyện về tôn giả Mục Kiền Liên (Moggallāna), người được Đức Phật dạy thực hành bố thí và tụng kinh để hồi hướng công đức giúp mẹ thoát khỏi cảnh khổ. Từ đó, cầu siêu không chỉ là nghi thức mà còn là biểu hiện của lòng hiếu thảo, biết ơn và trách nhiệm tâm linh của người sống dành cho người mất. Mục đích thực sự của lễ cầu siêu là giúp người mất thanh thản, giảm bớt nghiệp chướng, không phải trở thành dịp tổ chức linh đình hay đãi tiệc. Một mâm lễ đơn giản, trang nghiêm, với lòng thành kính, tụng kinh niệm Phật mang giá trị cao hơn nhiều so với mâm cỗ rình rang nhưng thiếu yếu tố tâm linh. Nếu mời người thân tham dự, nên khuyến khích họ cùng thắp hương, tụng kinh, thay vì chỉ ăn uống xã giao.
3. Cầu siêu và cúng cơm – Có mâu thuẫn không?
Một thắc mắc phổ biến là cầu cho người mất siêu thoát mà vẫn cúng cơm gọi về, liệu có mâu thuẫn không, không trái ngược nhau: cầu siêu là mong linh hồn nhẹ nhàng, vượt thoát, còn cúng cơm là thể hiện lòng hiếu kính, tưởng niệm – không phải mời gọi người mất quay lại cõi trần mãi mãi. Mỗi hành động mang ý nghĩa khác nhau, quan trọng là hiểu đúng và làm đúng, không rập khuôn mê tín. Cầu siêu chỉ bị xem là mê tín khi người thực hiện không hiểu mục đích, làm theo phong trào hoặc biến lễ nghi tâm linh thành dịp khoe khoang, tiêu tốn lãng phí. Theo giáo lý Phật giáo, thắp hương, tụng kinh, cúng lễ là để người sống quán chiếu bản thân, tu tập Giới – Định – Tuệ và hồi hướng công đức cho người đã mất, do đó nếu hiểu đúng, cầu siêu hoàn toàn không mê tín mà rất nhân văn.
4. Cầu siêu có thực sự cần thiết không?
Cầu siêu thực sự cần thiết theo nhà Phật vì dù thân thể đã mất, thần thức vẫn tồn tại và chịu tác động bởi nghiệp. Lễ cầu siêu giúp người mất nhận được năng lượng tích cực, góp phần định hướng tái sinh tốt hơn, đồng thời giúp người sống biết ơn, sống thiện và nhìn lại lối sống của mình. Lễ cầu siêu có thể tổ chức tại chùa, nơi không khí thanh tịnh hỗ trợ tâm linh mạnh mẽ hơn hoặc tại gia, miễn là giữ không gian yên tĩnh, sạch sẽ và trang nghiêm. Dù ở đâu, quan trọng nhất vẫn là lòng thành của người cúng, tụng kinh niệm Phật, làm việc thiện và hồi hướng công đức. Theo kinh điển, người mất nhận một phần công đức, người sống hưởng sáu phần, nhưng một phần đó cũng có thể giúp họ thay đổi nghiệp lực nếu đủ duyên lành.
Các bài kinh được tụng trong lễ cầu siêu bao gồm Kinh Địa Tạng, đặc biệt phù hợp để hồi hướng cho vong linh, Kinh A Di Đà giúp hướng tâm về Tịnh độ, cũng như Kinh Thập Thiện, Kinh Phổ Môn hoặc bất kỳ kinh nào mang nội dung khuyến thiện, giải thoát. Lễ vật cúng không cần cầu kỳ, chỉ cần hương, hoa, nước sạch, trái cây và nến, quan trọng là tụng niệm trang nghiêm và chân thành. Như vậy, cầu siêu là nghi lễ vừa giúp người mất siêu thoát vừa nuôi dưỡng tâm thiện cho người sống, thể hiện truyền thống hiếu đạo và tinh thần nhân văn.
