Cô Tư Tây Hồ trong hệ thống Tứ Phủ
Cô Tư Tây Hồ, hay còn gọi là Cô Tứ Tổng Tây Hồ là những Thánh Cô quan trọng thuộc hệ thống tín ngưỡng Tứ Phủ, gắn liền với đời sống tâm linh của người dân miền Bắc Việt Nam. Trong tâm thức dân gian, Cô không chỉ là biểu tượng của sự che chở và bảo vệ mà còn được xem như vị thánh mang lại tài lộc, bình an và may mắn, đặc biệt đối với những người làm ăn buôn bán, cầu mong hanh thông và cuộc sống thuận lợi.
Nguồn gốc và truyền thuyết về Cô Tư Tây Hồ
Trong tín ngưỡng Tứ Phủ, Cô Tư Tây Hồ thuộc Địa Phủ – một trong bốn phủ chính gồm Thiên Phủ, Địa Phủ, Nhạc Phủ và Thoải Phủ. Cô đứng ở vị trí sau Cô Bơ Thoải và trước Cô Năm Suối Lân, được nhân dân tôn kính như người bảo vệ, che chở và mang đến sự an yên cho gia chủ. Truyền thuyết về Cô Tư Tây Hồ phần nhiều được truyền miệng do thiếu vắng tư liệu lịch sử cụ thể. Người ta tin rằng cô từng sống ở vùng Tây Hồ, Hà Nội – nơi vẫn còn đền thờ cô trong khuôn viên Phủ Tây Hồ, bên bờ Hồ Tây rộng lớn. Đây cũng là nguyên nhân khiến nhiều người nhầm lẫn Cô Tư Tây Hồ với Cô Tư Ỷ La. Thực chất, hai vị thánh cô hoàn toàn khác biệt: Cô Tư Tây Hồ thuộc Địa Phủ gắn với hệ thống thờ Mẫu Liễu Hạnh trong khi Cô Tư Ỷ La lại thuộc tín ngưỡng Sơn Trang (Nhạc Phủ). Vai trò và thần tích của họ vì thế cũng không giống nhau.
Địa điểm thờ tự Cô Tư Tây Hồ
Phủ Tây Hồ tọa lạc tại số 52 Đặng Thai Mai, phường Quảng An, quận Tây Hồ, Hà Nội là địa điểm linh thiêng bậc nhất để thờ Mẫu Liễu Hạnh cùng nhiều Thánh Cô, trong đó có Cô Tư Tây Hồ. Trong khuôn viên phủ có Lầu Cô, Lầu Cậu và Điện Sơn Trang – những công trình tâm linh mang đậm dấu ấn văn hóa tín ngưỡng là nơi người dân và du khách thường xuyên lui tới để dâng hương, cầu nguyện cho sự an lành và phúc lộc viên mãn.
Lễ cúng và vật phẩm thờ Cô Tư Tây Hồ
Khi làm lễ cúng Cô Tư Tây Hồ, người dân thường chuẩn bị lễ vật tuy giản dị nhưng phải trang nghiêm, bao gồm oản, hoa quả, hương hoa và thịt heo luộc là những phẩm vật gửi gắm ước nguyện về tài lộc, bình an và sức khỏe. Ngoài ra, các mẫu quảng lễ cũng được chuẩn bị cầu kỳ, trang trí tỉ mỉ để bày tỏ sự trân trọng đối với cô.
Trong các buổi lễ, bài văn cúng Cô Tư Tây Hồ giữ vai trò không thể thiếu. Lời văn trang nghiêm, ca ngợi sự linh thiêng của cô, gắn liền với hình ảnh Hồ Tây, bờ sông và cảnh sắc thiên nhiên quanh phủ. Một câu mở đầu quen thuộc được nhắc đến là: “Ngàn xưa lưu dấu tiên rồng, Trời Nam sinh thánh thăng long hóa thần...” Những bài văn cúng góp phần tạo nên không gian linh thiêng, yên bình giúp người dâng lễ thêm vững tin khi cầu xin sự phù hộ, che chở và may mắn từ Cô Tư Tây Hồ.
