1. Đền thờ Quan Hoàng Bơ
Quan Hoàng Bơ hiện nay được thờ tại nhiều đền trên khắp Việt Nam, mỗi ngôi đền đều mang dấu ấn riêng và gắn với những truyền thuyết đặc sắc về vị tướng linh thiêng này.
Tại Thanh Hóa, Đền Quan Hoàng Bơ nằm gần Đền Cô Tám Đồi Chè, thuộc quần thể di tích Phong 1, xã Châu Lộc, huyện Hậu Lộc. Ngôi đền này thờ ông Hoàng Bơ cùng với các vị thần quan trọng trong tín ngưỡng Tứ Phủ. Đền được xây dựng với ba gian, trong đó gian giữa thờ ông Hoàng Bơ và Quan Lớn Đệ Tam, cùng các tượng thờ khác như Ngọc Hoàng Thượng Đế, Quan Nam Tào, Quan Bắc Đẩu và các vị thần Tứ Phủ Khánh Hoàng. Không gian đền linh thiêng, thường xuyên được nhân dân địa phương và khách thập phương đến dâng hương cầu bình an, sức khỏe và may mắn.
Ở Thái Bình, Đền Hưng Long là một trong những ngôi đền thờ Quan Hoàng Bơ lâu đời nhất. Ngôi đền tọa lạc tại thôn Hưng Long Bắc, xã Đông Long, huyện Tiền Hải. Đền được xây dựng từ thời nhà Lê nhưng trải qua nhiều lần chiến tranh đã bị tàn phá. Vào năm 2012, người dân địa phương đã cùng nhau trùng tu, khôi phục lại ngôi đền, duy trì tín ngưỡng thờ Quan Hoàng Bơ và các nghi lễ truyền thống.
Mỗi đền thờ Quan Hoàng Bơ không chỉ là nơi thờ phụng mà còn là di tích văn hóa – lịch sử, phản ánh niềm tin và lòng kính trọng của nhân dân đối với vị tướng linh thiêng, người đã có công bảo vệ dân làng và quê hương. Các lễ hội, nghi lễ dâng hương tại đền thường được tổ chức vào các dịp đầu năm, rằm tháng Giêng và các ngày lễ quan trọng trong tín ngưỡng Tứ Phủ, thu hút đông đảo tín đồ và khách thập phương.
2. Huyền thoại về Quan Hoàng Bơ
Theo truyền thuyết Quan Hoàng Bơ là con trai của Long Vương có công lớn trong việc cứu dân bảo vệ đất nước. Ông thường được mô tả là một vị hoàng tử có diện mạo phi phàm cưỡi cá chép vàng và mang theo những công việc cao cả như bảo vệ dân làng khỏi thiên tai giúp đỡ buôn bán và học hành.
Một trong những truyền thuyết nổi bật về Quan Hoàng Bơ là khi ông và các vị thần khác dạo chơi trên thuyền rồng chứng kiến cảnh dân chúng đói khổ ông đã được giao nhiệm vụ mở hội Phúc duyên giúp đỡ người dân. Ông còn có công bảo vệ đất nước đánh bại giặc ngoại xâm và khi ông qua đời người dân đã lập đền thờ ông để cầu nguyện.
3. Các nghi lễ và phong tục thờ cúng Quan Hoàng Bơ
Trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ Quan Hoàng Bơ là một trong những vị thần quan trọng trong các nghi lễ. Trong ngày lễ quan trọng như ngày sinh của ông (13 tháng 6 âm lịch) người dân thường tổ chức các lễ hội rước kiệu từ đền thờ về các địa điểm thiêng liêng như chùa Phật và cầu nguyện cho tài lộc sức khỏe.
Quan Hoàng Bơ cũng xuất hiện trong nghi lễ hầu đồng nơi các vị đồng hầu hóa thân thành các vị thần thể hiện sự linh thiêng và nhận sự chứng giám của các thần linh.
4. Thần tích tại các đền khác của Quan Hoàng Bơ
Ngoài đền Hưng Long và đền Thanh Hóa các đền khác như đền cờn Nghệ An cũng lưu giữ những thần tích về Quan Hoàng Bơ. Tại Nghệ An, Quan Hoàng Bơ được biết đến là một vị thần có nguồn gốc từ thời Nam Bắc triều. Ông được mệnh danh là Tống cá tính một thái tử bị thất lạc sau này hóa thân thành Quan Hoàng Bơ giúp đỡ dân làng trong các trận chiến và thiên tai.
5. Hình ảnh và biểu tượng của Quan Hoàng Bơ
Quan Hoàng Bơ thường được hình dung là vị hoàng tử khôi ngô tuấn tú mặc áo trắng đầu đội khăn xếp và thắt đai vàng. Trong nghi lễ hầu đồng ông có thể xuất hiện với các biểu tượng như cây quạt mái chèo hoặc cưỡi ngựa đi rong chơi trên các dãy sông suối. Hình ảnh của ông cũng gắn liền với việc bảo vệ biển cả sông ngòi và các hoạt động thương mại trên biển.
Quan Hoàng Bơ với vai trò là vị thần thủy cung đã trở thành một phần không thể thiếu trong tín ngưỡng dân gian của người Việt. Các đền thờ ông và những câu chuyện huyền thoại về ông vẫn tiếp tục được truyền lại qua các thế hệ thể hiện lòng biết ơn và sự kính trọng đối với những công lao của ông trong việc bảo vệ và giúp đỡ cộng đồng.
