1. “Bài ban – ban tề” là gì?
Bài ban nghĩa là sắp đặt vị trí cho các chức sắc, chánh – phó tế, bồi tế và chấp sự trong buổi tế.
Ban tề là vào vị trí và chỉnh hàng ngũ, đảm bảo đúng ngôi thứ, tả – hữu, nội – ngoại theo quy định của lễ.
Nói cách khác, bài ban là xác định vị trí, còn ban tề là ổn định đội hình.
Đây là bước chuẩn bị nghiêm cẩn trước khi xướng tế bắt đầu, thể hiện tinh thần trật tự, kỷ cương và tôn nghiêm của lễ hội truyền thống.
Khi “bài ban – ban tề” hoàn tất, các vị chủ tế, bồi tế, chấp sự đều đã vào đúng hàng ngũ, tạo nên thế lễ cân đối, trang trọng, mở đầu cho phần tế chính.
2. “Pháo thiêu” là gì?
Pháo thiêu (焚炮) nghĩa là đốt pháo trong buổi tế — thường diễn ra ngay trước hoặc trong lúc khởi lễ.
Tùy từng địa phương, pháo thiêu có thể là pháo nổ truyền thống hoặc pháo hoa, dùng để:
- Báo hiệu giờ lành, khởi lễ,
- Tẩy uế, trừ tà khí,
- Và tạo không khí long trọng, linh thiêng cho buổi tế.
Pháo chỉ được đốt một lần; sau khi “thiêu pháo”, không được tái đốt trong cùng lễ tế.
Âm thanh pháo nổ được coi là tín hiệu trời đất giao hòa, thần linh chứng giám, mang ý nghĩa cát tường.
3. “Quân hiến” trong xướng tế
Quân hiến (君獻) là nghi thức dâng rượu của Thánh ban cho dân, hay còn gọi là hiến rượu lộc Thánh.
Trong lễ, tả – hữu quân hiến là hai chấp sự mang đài hoặc nậm rượu tiến vào các bàn phụ, dâng lên Thánh.
Sau khi chủ tế đã hoàn tất ba tuần rượu tế, sẽ thực hiện lễ “Ẩm Phúc” – uống chén rượu tượng trưng cho lộc Thánh, thay mặt dân làng nhận phúc lành, lộc Thần.
“Quân hiến” thể hiện sự thông giao giữa Thánh và dân, đồng thời nhấn mạnh tính cộng đồng, chia sẻ và ân phúc trong nghi lễ truyền thống Việt Nam.
4. “Chiết đao” là gì?
Chiết đao (折刀) là nghi thức tượng trưng trong một số buổi tế cổ, mang ý nghĩa tỏ lòng tôn kính và trung thành tuyệt đối với vị Thần hoặc bậc Thánh quân được thờ.
Tùy từng địa phương và đối tượng tế, “chiết đao” có thể được hiểu là:
- Cử chỉ nghi lễ (như rút kiếm hoặc gập dao lễ), biểu thị tâm thành và lễ nghi vũ thần;
- Hoặc là nghi thức biểu trưng cho việc dứt khoát tội lỗi, giữ trọn khí tiết trước thần linh.
Ngày nay, nghi lễ “chiết đao” ít được thực hành, song vẫn được ghi nhận trong các bản “Văn tế cổ” và sách “Gia lễ chỉ nam”, như một biểu tượng nghi thức cao cấp trong hệ thống xướng tế truyền thống.
