Sự tình là có một người bạn gửi tôi hình ảnh bức hoành 4 chữ “Việt Nam Triều Tổ” và hỏi tôi cho biết ảnh này đang toạ lạc tại đâu và ngữ nghĩa ra sao? Bốn chữ này với tầm hiểu biết của tôi không dám trả lời mặc dù người hỏi rất trọng thị..! Mong chư vị thành viên hội khai minh...
Qua nhiều nhận định của các nhà Hán học và người am hiểu hoành phi câu đối, bức hoành “Việt Nam Triều Tổ” thực tế thường được nhầm lẫn với bức “Việt Nam Triệu Tổ” (越南肇祖) — một bức nổi tiếng được đặt tại Đền Hùng, Phú Thọ, nơi thờ các vua Hùng – tổ tiên của dân tộc Việt. Một số người đọc nhầm chữ “肇” (Triệu – nghĩa là khởi đầu, mở đầu) thành “朝” (Triều – nghĩa là triều đình, triều đại). Do hai chữ này trong thể thư pháp có nét tương tự, việc nhầm lẫn là khá phổ biến.
→ Vì vậy, bức hoành chính xác ở Đền Hùng là “越南肇祖 – Việt Nam Triệu Tổ”, chứ không phải “Việt Nam Triều Tổ”.
Giải nghĩa từng chữ
- 越南 (Việt Nam): chỉ quốc hiệu của nước ta.
- 肇 (Triệu): nghĩa là “khởi đầu”, “bắt đầu”, “mở ra”. Trong Hán ngữ cổ, chữ “肇” thường dùng để chỉ “khai sáng triều đại”, “mở đầu dòng dõi”.
- 祖 (Tổ): là tổ tiên, người lập nên cơ nghiệp ban đầu.
→ “Việt Nam Triệu Tổ” nghĩa là:
- “Người khai sáng, vị tổ khởi đầu của nước Việt Nam.”
- Tức chỉ Các Vua Hùng – những người đầu tiên lập quốc, dựng nên nước Văn Lang, nền tảng cho quốc gia Việt Nam sau này.
Nếu đúng là chữ “朝” (Triều) thì nghĩa sẽ chuyển sang “Tổ của triều đại Việt Nam” hay “Triều đại tổ của Việt Nam”, cách hiểu này không phù hợp với văn cảnh lịch sử và phong cách hoành phi ở Đền Hùng. Hơn nữa, chữ “Triều” ở đây không hợp niêm luật và không có ý nghĩa sâu sắc về nguồn cội, nên nhiều nhà Hán học khẳng định đây là lỗi khắc chữ hoặc viết sai.
Ý nghĩa biểu trưng
“Việt Nam Triệu Tổ” là danh xưng thiêng liêng tôn vinh Các Vua Hùng – Tổ tiên khai quốc của dân tộc Việt.
Bức hoành thể hiện:
- Lòng biết ơn tổ tiên đã mở nước, dựng nước.
- Niềm tự hào dân tộc về cội nguồn Văn Lang.
- Tư tưởng “uống nước nhớ nguồn” trong đạo lý truyền thống Việt.
Dịch nghĩa và diễn giải
Dịch nghĩa:
“Bậc tổ tiên khai sáng nước Việt Nam.”
Dịch thơ:
- Tổ mở giang sơn, dựng nước Việt,
- Người khai cội giống, lập cơ đồ.
Bức hoành phi “Việt Nam Triệu Tổ (越南肇祖)” hiện đặt tại Đền Hùng – Phú Thọ, là biểu tượng tôn vinh công đức Các Vua Hùng, những người khai sáng dân tộc Việt. Còn cụm “Việt Nam Triều Tổ” nếu xuất hiện ở nơi khác, nhiều khả năng là phiên sai hoặc dị bản hiện đại viết nhầm chữ “Triệu” thành “Triều”, làm sai lệch ý nghĩa gốc.
