Hoành phi “Hậu đức tải vật” (厚德载物) xuất phát từ Chu Dịch của Khổng Tử, nghĩa là “Người quân tử lấy đức dày để nâng đỡ vạn vật” nhấn mạnh rằng con người muốn đạt được thành công, tầm ảnh hưởng hay thịnh vượng, phải lấy đức làm nền tảng, sống đạo đức, bao dung và rộng lượng.
Chữ “Hậu” 厚 trong câu này có nghĩa là “dày, sâu rộng”. Không phải là “sau” hay “hoàng hậu” là chữ dùng trong cụm “hậu đức” để chỉ đức hạnh dày dặn, vững vàng, là nền tảng cho mọi hành động cao đẹp.
Chắc bạn nghĩ đến hậu là sau hay hoàng hậu, đúng không?
Chính xác, chữ “Hậu” trong đời sống thường được hiểu theo nhiều nghĩa như “sau” hay “hoàng hậu”, nhưng trong câu đối này là “dày, đức dày”. Người xưa thường nói “ăn ở có hậu” cũng dùng chữ này, nghĩa là có lòng nhân, rộng lượng và chính trực.
Có chữ Hậu khác không?
Trong ngữ cảnh câu đối cổ, chữ “Hậu” 厚 không có biến thể khác; nó luôn giữ nguyên nghĩa “dày, sâu rộng” để đi cùng chữ “Đức” tạo thành “Hậu đức”, thể hiện triết lý làm người.
Hoành phi Hậu- đức- tải- vật trong nguyên tác Chu Dịch như thế nào?
Nguyên tác như sau:
- Thiên hành kiện, quân tử dĩ tự cường bất tức;
- Địa thế khôn, quân tử dĩ hậu đức tải vật.
Nghĩa là: Trời vận hành kiên cường, người quân tử nên tự rèn mình không ngừng; đất rộng lớn, người quân tử dùng đức hạnh sâu dày để nâng đỡ muôn vật. Đây là lời dạy về tinh thần tự lực và đạo đức trong nhân cách, vừa là triết lý sống vừa là nguyên tắc lãnh đạo.
