Những dòng chữ Hán cổ trên bức Hoành phi câu đối Ngũ- Sắc- Tường- Vân và Công- Cao- Hộ- Quốc được nhiều người quan tâm bởi cách viết cổ và ý nghĩa sâu sắc. Việc đọc, hiểu đúng cần căn cứ vào quy tắc thư pháp Hán Nôm, vì nếu đảo ngược thứ tự chữ hoặc treo sai hướng sẽ khiến câu mất đi ý nghĩa nguyên gốc.
“Ngũ sắc tường vân” có ý nghĩa gì?
Cụm từ này dịch là “Năm sắc mây lành”, tượng trưng cho điềm phúc và sự thịnh vượng. Trong tín ngưỡng Á Đông, khi xuất hiện mây ngũ sắc, người ta tin rằng đó là dấu hiệu của thánh nhân hoặc điềm báo cát tường. Khi khắc trên hoành phi, nó mang ý nghĩa cầu phúc cho gia đạo, mong trời đất giao hòa, phúc lộc đủ đầy, dòng họ yên vui và trường tồn.
“Công cao hộ quốc vạn niên trường – Đức đại an dân thiên cổ thịnh” có nghĩa ra sao?
Đôi câu đối này là lời ca ngợi công đức và nhân nghĩa. Câu thứ nhất nghĩa là “Công lao hộ quốc muôn năm còn mãi”, ca ngợi người có công bảo vệ đất nước, lưu danh muôn đời. Câu thứ hai “Đức lớn an dân nghìn thu thịnh trị” nói về người có đức độ, biết an dân, khiến quốc gia hưng thịnh mãi mãi. Toàn bộ câu đối thể hiện sự tôn vinh bậc hiền tài, đồng thời cũng là lời nhắc nhở con cháu noi theo tấm gương trung hiếu, lấy đức làm gốc, lấy nghĩa làm nền.
“Tường vân ngũ sắc” hay “Ngũ sắc tường vân” là đúng?
Cách viết “Sắc ngũ vân tường” là sai văn phạm. Thứ tự đúng theo quy tắc Hán văn phải là “Ngũ sắc tường vân”, nghĩa là “Mây lành năm sắc”. Trong văn hóa phương Đông, “tường vân” (mây lành) là biểu tượng của điềm tốt, phúc lộc, may mắn và thịnh vượng. Năm sắc mây lành tượng trưng cho ngũ hành hài hòa, thiên địa hòa hợp và sự cát tường, phú quý trường tồn.
“Tường vân ngũ sắc” có phải viết sai không?
Bức hoành phi này “viết trái lối cổ” hoặc “sai luật bố cục”. Trong thư pháp Hán Nôm, hoành phi truyền thống phải viết từ phải sang trái. Nếu viết theo chiều hiện đại – từ trái qua phải – hoặc đảo trật tự chữ, câu dễ mất nghĩa hoặc trở nên khó hiểu. Vì vậy, “Ngũ sắc tường vân” mới là cách viết chuẩn theo phép cổ, vừa đúng ngữ pháp, vừa mang trọn ý nghĩa tốt lành.
Tại sao có người nói bức hoành viết sai bố cục hoặc đảo vị trí vế?
Một số ý kiến cho rằng người xưa khi viết hoặc treo hoành phi thường theo lối cổ – tức chữ Hán viết từ phải qua trái, còn câu đối thì đọc từ trên xuống dưới. Nếu ngày nay treo ngược hoặc viết theo chiều hiện đại mà không điều chỉnh bố cục, người xem dễ hiểu sai hoặc cảm thấy lạ mắt. Dù vậy, ý nghĩa cốt lõi của câu vẫn giữ nguyên: ca ngợi đức, công và cầu chúc điềm lành.
Nội dung của hai câu đối và hoành phi mang thông điệp gì chung?
Tất cả đều hướng về giá trị cốt lõi của văn hóa Việt – “trọng đức, trọng hiền, hướng thiện và cầu phúc.” “Ngũ sắc tường vân” tượng trưng cho điềm lành, phúc lộc; còn “Công cao hộ quốc, Đức đại an dân” khẳng định đạo lý làm người: lấy công hiến, nhân nghĩa làm trọng. Khi kết hợp lại, toàn bộ ý tứ thể hiện ước vọng về một gia tộc hưng thịnh, xã hội an hòa và phúc đức lan tỏa qua muôn đời.
