Mẫu Cửu Trùng Thiên trong Tín Ngưỡng Thờ Mẫu Tứ Phủ

Tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ là một phần quan trọng trong văn hóa tâm linh của người Việt. Trong tín ngưỡng Mẫu Tứ Phủ chúng ta thường gặp Tam Tòa Thánh Mẫu bao gồm ba vị Mẫu chính: Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên Liễu Hạnh Công Chúa Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn và Mẫu Đệ Tam Thoại Phủ. Các vị Mẫu Cửu Trùng Thiên đại diện cho ba cõi trời đất và nước:

Tuy nhiên ngoài ba vị Thánh Mẫu trong tín ngưỡng Thờ Mẫu Tứ Phủ còn có một vị Mẫu rất quan trọng đó là Mẫu Cửu Trùng Thiên với tên gọi khác là Mẫu Thượng Thiên hoặc Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên Thiên Thành Công Chúa. Đây là vị Thánh Mẫu cai quản chín tầng trời có quyền năng vĩ đại và linh thiêng.

Mẫu Cửu Trùng Thiên mang trong mình danh xưng "Cửu Trùng" với ý nghĩa là "Chín tầng trời" đại diện cho cõi Trời cao thẳm. Trong tín ngưỡng Tứ Phủ Mẫu Cửu Trùng Thiên đứng ở một vị trí cao hơn các vị Mẫu khác nhưng vì bà không dám trực tiếp xuống trần gian danh hiệu "Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên" đã được nhường lại cho Mẫu Liễu Hạnh người cai quản cõi nhân gian.

Vị trí của Mẫu Cửu Trùng Thiên trong Tín Ngưỡng Thờ Mẫu Tứ Phủ

Mẫu Cửu Trùng Thiên có một vị trí đặc biệt trong Tứ Phủ dù không luôn xuất hiện trong các ban thờ. Theo quan niệm phổ biến hiện nay Tam Tòa Thánh Mẫu thường chỉ bao gồm ba vị Mẫu: Mẫu Liễu Hạnh (Đệ Nhất) Mẫu Thượng Ngàn (Đệ Nhị) và Mẫu Thoại Phủ (Đệ Tam). Mẫu Cửu Trùng Thiên thường được thờ riêng trong một ban riêng gọi là Mẫu Bán Thiên không nằm trong Tam Tòa Thánh Mẫu. Mẫu Cửu Trùng Thiên có một vị trí độc lập và không xuất hiện trong tất cả các đền thờ.

Mặc dù không phải lúc nào cũng được thờ trong Tam Tòa nhưng tín ngưỡng và sự kính trọng đối với Mẫu Cửu Trùng Thiên vẫn rất mạnh mẽ đặc biệt là trong các đền thờ lớn như Đền Mẫu Cửu ở Thôn Vàng xã Ninh Sở huyện Thường Tín Hà Nội.

Bàn thờ An Gian ba cấp gỗ hương đá

Bàn thờ gỗ hương đá đục chữ Thọ vuông

Bàn thờ gia tiên chung ông địa gỗ hương đá Nam Phi

Thần Tích và Sự Tích về Mẫu Cửu Trùng Thiên

Thần tích về Mẫu Cửu Trùng Thiên vẫn còn nhiều bí ẩn. Một số người cho rằng Mẫu Cửu Trùng Thiên chính là Cửu Thiên Huyền Nữ một vị thần huyền bí với sức mạnh kỳ diệu. Mẫu được mô tả là một vị thần có hình dáng thanh thoát dịu dàng với nét mặt tươi tắn và ánh nhìn hiền từ đầy từ bi.

Truyền thuyết về Mẫu Cửu Trùng Thiên còn kể rằng bà đã hiển linh trong thời kỳ Hùng Vương để giúp vua Hùng đánh giặc. Nhờ công lao của bà dân làng đã nhớ ơn và lập đền thờ để tôn vinh Mẫu.

Các Đền Thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên

Hiện nay Mẫu Cửu Trùng Thiên được thờ tại một số đền trong đó có Đền Mẫu Cửu ở Thôn Vàng xã Ninh Sở huyện Thường Tín Hà Nội. Đền Mẫu Tứ Phủ có một lịch sử lâu dài và là nơi thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên cùng với các vị thần thánh khác của Tứ Phủ.

Đền Mẫu Cửu Trùng Thiên có kiến trúc đặc biệt với nhiều cung thờ trong đó có Cung Cấm nơi thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên. Cung Cấm ở đây có tượng thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên ở chính giữa cùng với các tượng thờ khác như Mẫu Đệ Nhị và Mẫu Đệ Tam.

Ngoài ra Mẫu Cửu Trùng Thiên cũng được thờ tại Đền Thượng Ba Vì nơi có tượng Mẫu Cửu Trùng Thiên được đặt tại đỉnh núi Ba Vì. Tượng Mẫu Tứ Phủ được chế tác tinh xảo và có giá trị nghệ thuật cao. Đền Mẫu Tứ Phủ  cũng là một điểm đến linh thiêng trong hành trình tín ngưỡng của người dân.

Lễ Hội và Cúng Bái

Lễ hội thờ Mẫu Cửu Trùng Thiên thường được tổ chức vào ngày mùng 9 tháng 9 âm lịch. Vào dịp này tín đồ thờ Mẫu đến các đền để cầu xin sức khỏe tài lộc và bình an. Các nghi lễ diễn ra với lòng thành kính và tôn trọng thể hiện sự biết ơn đối với Mẫu.