Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương bắt nguồn từ đâu trong văn hóa dân tộc Việt?

1. Nguồn gốc tín ngưỡng thờ Hùng Vương

Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương bắt nguồn từ các truyền thuyết thời Hồng Bàng như truyện Lạc Long Quân - Âu Cơ, Sơn Tinh - Thủy Tinh, Bánh chưng - Bánh dày, Phù Đổng Thiên Vương, Mai An Tiêm và Sự tích Trầu Cau. Những câu chuyện tín ngưỡng thờ Hùng Vương được ghi chép trong các sách cổ như Lĩnh Nam Chích Quái, Đại Việt Sử Ký Toàn Thư. Theo truyền thuyết, Lạc Long Quân và Âu Cơ sinh ra trăm người con chia 50 lên núi và 50 xuống biển. Người con cả lên làm vua lấy hiệu là Hùng Vương lập quốc hiệu Văn Lang đóng đô tại Phong Châu (nay thuộc tỉnh Phú Thọ).

2. Đời sống xã hội thời Hùng Vương

Vật chất: Người dân thời Hùng Vương sống chủ yếu bằng nghề nông, trồng lúa nước và xây nhà sàn. Trang phục đơn giản, nam mặc khố, nữ mặc váy; áo có thể làm từ vỏ cây, chiếu dệt từ cỏ.

1. Tinh thần: Con người tôn thờ tổ tiên và các thế lực thiên nhiên, như thần mặt trời, thần núi, thần sông, thần gió, thể hiện mối quan hệ gắn bó với môi trường sống và niềm tin tâm linh sâu sắc.
2. Phong tục: Đời sống xã hội giàu bản sắc với các tập quán như ăn trầu, nhuộm răng đen, lễ cưới lấy gói đất làm đầu, tổ chức lễ hội với nhảy múa, bơi chải, đánh trống và đội mũ lông chim, phản ánh đời sống tinh thần phong phú và sự đoàn kết cộng đồng.

Hiểu về đời sống xã hội thời Hùng Vương giúp nhận thức rõ mối quan hệ giữa con người, thiên nhiên và văn hóa truyền thống, đồng thời thấy được nền tảng xã hội và tín ngưỡng thời đại dựng nước đầu tiên của dân tộc Việt.

3. Diễn trình lịch sử của tín ngưỡng thờ Hùng Vương

1. Thời Trưng Nữ Vương: Hai Bà Trưng tuyên bố “Xin nối lại nghiệp xưa họ Hùng”, thể hiện sự kính trọng và ý chí nối tiếp truyền thống dựng nước của Hùng Vương.
2. Thời Lê sơ (1470): Nhà Lê chính thức hóa việc thờ Hùng Vương ở cấp quốc gia. Ngọc phả Hùng Vương xác lập Hùng Vương là “Đế vương muôn đời”, đưa tín ngưỡng thờ vua Hùng thành nghi lễ quốc gia.
3. Thời Tây Sơn – Nguyễn: Các đền Hùng được ban sắc phong, củng cố vai trò văn hóa và tín ngưỡng của Hùng Vương trong đời sống dân chúng.
4. Năm 1917 (Nhà Nguyễn): Chọn ngày 10 tháng 3 âm lịch làm ngày Giỗ Tổ Hùng Vương, thống nhất nghi lễ cúng tổ tiên.
5. Năm 2007: Giỗ Tổ Hùng Vương trở thành ngày nghỉ lễ toàn quốc, thể hiện tầm quan trọng văn hóa – lịch sử của tín ngưỡng thờ Hùng Vương.
6. Năm 2012: UNESCO công nhận tín ngưỡng thờ Hùng Vương là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, khẳng định giá trị lịch sử và văn hóa của truyền thống này.

4. Vì sao chọn ngày 10 tháng 3 âm lịch là Giỗ Tổ Hùng Vương ?

Theo dịch học

Vì sao chọn ngày 10 tháng 3 âm lịch là Giỗ Tổ Hùng Vương

Ngày 10 tháng 3 âm lịch được lựa chọn dựa trên ý nghĩa biểu tượng của các con số và tháng trong lịch âm:

• Số 3 (Địa chi): Thể hiện sự kết nối với đất đai và vũ trụ, biểu tượng cho sự vững bền và an toàn.

• Số 10 (Thiên can): Biểu trưng cho sự khởi đầu mới, sức mạnh tạo dựng và đổi mới.

• Tháng 3 (Thìn): Tháng Thìn tượng trưng cho rồng – vua, thể hiện quyền lực cao quý. Chữ “Long” đồng âm với “lăng”, liên quan đến lăng tẩm tổ tiên, nhấn mạnh vai trò của các vua Hùng trong lịch sử dựng nước.

Ý nghĩa tổng thể: Ngày Giỗ Tổ Hùng Vương không chỉ là dịp tưởng nhớ vua tổ tiên mà còn tôn vinh công lao dựng nước và sự khởi đầu vĩ đại của dân tộc Việt.

5. Lễ hội Đền Hùng – Hành trình từ lễ hội làng lên quốc lễ

1. Trước 1917: Lễ Giỗ Tổ diễn ra vào tháng 8 âm lịch, mùa thu, gắn với kết thúc mùa màng và thời gian thu hoạch, phản ánh đời sống nông nghiệp của người Việt.
2. Sau 1917: Lễ chuyển sang tháng 3 âm lịch, mùa xuân, thể hiện mong muốn mưa thuận gió hòa, khởi đầu mới, đồng thời tôn vinh các vua Hùng và truyền thống dựng nước.
3. Từ 2010: Giỗ Tổ Hùng Vương trở thành quốc lễ, tổ chức rộng rãi tại nhiều địa phương trong và ngoài nước, khẳng định giá trị lịch sử, văn hóa và ý nghĩa tinh thần của dân tộc.

Hiểu về Lễ hội Đền Hùng giúp nhận thức vai trò của nghi lễ trong đời sống văn hóa, tinh thần và cách mà người Việt duy trì di sản lịch sử từ thời Hùng Vương đến nay.

6. Phạm vi và quy mô tín ngưỡng TÍN NGƯỠNG THỜ CÚNG HÙNG VƯƠNG hiện nay

• Cả nước có hơn 1.400 di tích thờ Hùng Vương trong đó:

  • 326 di tích tại Phú Thọ.

  • 1.000+ đền miếu trải dài từ Bắc vào Nam.

• Nhiều địa phương lập đền thờ riêng như TP.HCM Bình Dương Cần Thơ Nghệ An…

7. Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương – bản sắc văn hóa Việt

Thờ cúng Hùng Vương là biểu tượng của đạo lý uống nước nhớ nguồn tri ân tổ tiên. Khẳng định cộng đồng dân tộc cùng một gốc “đồng bào” (sinh cùng một bọc). Là niềm tin sâu sắc vào tổ tiên linh thiêng bảo hộ dân tộc. Thăng hoa qua thời đại Hồ Chí Minh với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước.

8. Giá trị toàn cầu của tín ngưỡng

• Là di sản văn hóa tinh thần độc đáo mang tính nhân loại.

• Gắn liền với bản sắc dân tộc Việt Nam và ý chí tự cường.

• Là cội nguồn tinh thần bền vững gắn kết các thế hệ người Việt ở trong và ngoài nước.

bàn thờ vua hùng ( HÙNG VƯƠNG)