Mình là Phật tử, và ở nhà mình nên có một bàn thờ Phật. Bàn thờ Phật không cần phải quá cầu kỳ, chỉ cần đơn giản nhưng phải trang nghiêm. Điều quan trọng là nơi thờ cúng phải phù hợp với không gian và hoàn cảnh gia đình mình. Đầu tiên, cần chọn vị trí đặt bàn thờ sao cho phù hợp. Không nên đặt bàn thờ nhìn thẳng vào cửa nhà vệ sinh, hoặc đặt trên đầu tủ lạnh, hay trong tủ quần áo. Nếu trong nhà không có chỗ, bạn có thể treo một bức hình Phật ở phòng khách. Khi treo hình, không cần phải có hương, đèn, hoa trái gì cả. Chỉ cần tưởng niệm bằng tâm là đủ.
Cách lập bàn thờ Phật ở nhà như thế nào cho đúng?
Theo truyền thống người Việt, chúng ta thường nói: "Thờ thì dễ, giữ lễ thì khó." phản ánh thực tế rằng việc lập bàn thờ không khó, nhưng việc giữ lễ trong việc thờ cúng lại là một thách thức. Về nguyên tắc, khi lập bàn thờ, chúng ta phải chú ý đến sự trang nghiêm. Bàn thờ phải đủ kích thước để đặt các tượng Phật, ông bà, cha mẹ một cách cân đối và trang nghiêm. Chọn vị trí đặt bàn thờ cũng rất quan trọng. Không nên để bàn thờ ở những nơi thiếu tôn nghiêm, chẳng hạn như gần cửa ra vào hoặc góc nhà nơi bạn phải cúi xuống để lễ lạy. Nếu không thể đặt bàn thờ đúng hướng, có thể đặt ở góc nhà, nhưng phải đảm bảo không khí thoáng đãng, dễ dàng cho việc lễ lạy.
Lựa chọn vị Phật hoặc Bồ Tát để thờ ở nhà
Nếu có điều kiện, bạn có thể thờ bất cứ vị Phật hoặc Bồ Tát nào mà mình kính ngưỡng. Tuy nhiên, cơ bản nhất là thờ Đức Phật Thích Ca Mâu Ni và Đức Quan Âm Bồ Tát. Thay vì thờ mẹ sanh, mẹ độ, bạn có thể thờ Đức Phật Thích Ca và Đức Quan Âm. Ví dụ, bạn có thể để một bức hình Phật Thích Ca và treo lên một chút cho cao, còn tượng Quan Âm thì đặt phía trước. Tượng nên được nâng lên sao cho vừa tầm nhìn. Nếu nhà nhỏ, thì chỉ cần một bức tượng Phật đơn giản, như Phật Quan Âm hay Đức Phật Thích Ca là đủ. Việc thờ cúng không cần phải quá cầu kỳ, chẳng hạn như tụng kinh Địa Tạng thì không cần phải có hình tượng Địa Tạng, tụng kinh Di Đà thì không cần phải có tượng Phật Di Đà. Nếu làm như vậy, nhà mình sẽ nhanh chóng trở thành một "chùa" thu nhỏ, và đôi khi người trong gia đình chưa sẵn sàng để tiếp nhận hết. Nếu không có không gian thờ cúng, chúng ta cũng có thể treo một bức hình Phật trong phòng khách, để mỗi ngày nhìn ngắm và chiêm nghiệm. Việc thờ Phật không chỉ là để ghi nhớ ân đức Ngài, mà còn giúp chúng ta học hỏi và thực hành hạnh lành của Phật.
Sắp xếp đồ lễ trên bàn thờ Phật
Ở giữa bàn thờ, bạn nên đặt bát hương. Nếu có nước, hãy đặt hai chung nước ở hai bên. Đặt hai cây đèn mỗi bên, bên này là bình hoa, bên kia là trái cây. Nếu chỉ có một chung nước, thì đặt ngay giữa. Điều quan trọng là bàn thờ phải có sự cân xứng. Bất kể là một chung hay hai chung nước, bát hương luôn phải ở giữa. Mọi thứ trên bàn thờ cần được sắp xếp sao cho hài hòa và trang nghiêm. Nếu tượng Quan Âm nhỏ, bạn có thể dùng một cái đôn để nâng tượng lên cao hoặc bỏ vào một hộp kính để tăng phần trang trọng. Đèn thờ cần được quét dọn thường xuyên để giữ sự sạch sẽ và trang nghiêm. Đừng theo thói quen xưa là để lư hương vậy và đợi đến cuối năm, vào ngày đưa ông Táo về trời, mới rút chân nhang đốt để ông Táo mang đi. Cái đó là tín ngưỡng của người xưa, nhưng trong Phật giáo thì không như vậy. Bàn thờ phải luôn sạch sẽ, gọn gàng. Hoa héo thì cần đem xuống, hoa tươi thì thay mới. Trái cây cúng xong thì nên để một hoặc hai ngày rồi bưng xuống, chứ không nên để quá lâu. Nếu để quá lâu, bàn thờ sẽ trở thành nơi lưu trữ trái cây cho chín, như kiểu “gửi trái cây chờ dùng”. Ví dụ, khi con bạn khóc, bạn lấy trái nho xuống để dỗ con, hoặc sau đó lại lấy trái táo xuống cho con nín, thì như vậy không đúng.
Cúng Phật và các món đồ cúng
Khi cúng Phật, bạn không cần phải dùng muỗng, nĩa hay đôi đũa. Điều đó chỉ là biểu tượng. Những món cúng đơn giản như chè, xôi, bánh trái là đủ rồi. Không cần phải mang các món như mì xào, chả giò, cà ri hay bánh mì lên bàn thờ. Trên bàn thờ, chỉ cần có chè, xôi, bánh trái thôi. Sau khi cúng xong, bạn có thể hạ những món đồ cúng xuống.
Có thể thờ ông bà ở dưới và thờ Phật ở trên được không?
Có thể. Bạn có thể đặt bàn thờ Phật ở trên và bàn thờ ông bà ở dưới, miễn sao vẫn giữ được sự trang nghiêm và kính trọng đối với cả Phật và tổ tiên. Không cần phải lo lắng về việc "tổn phước" khi thờ Phật và tổ tiên trên một bàn thờ, bởi vì việc thờ cúng là thể hiện lòng thành kính, và cả Phật lẫn tổ tiên đều xứng đáng được tôn thờ.
Bàn thờ cha mẹ và ông bà có thể chung một bàn được không?
Câu trả lời là: "Có thể." Ông bà và cha mẹ đều thuộc về hàng "Thất Tổ", tức là bảy thế hệ gần gũi nhất, từ ông cố, ông nội, đến ba, mình, con, cháu và chắc của mình. Thường thì người Việt hay nói đến "Cửu Huyền Thất Tổ", nghĩa là chín đời về trước và bảy đời gần nhất. Việc thờ ông bà, cha mẹ chung một bàn thờ là hoàn toàn có thể. Không cần phải có hai lư hương cho hai gia đình, bởi vì bàn thờ của Phật cũng chỉ cần một lư hương mà thôi. Chúng ta không phân biệt gia đình bên chồng hay bên vợ, chỉ cần một lư hương để thể hiện sự tôn kính đối với tổ tiên.
Có thể quay bàn thờ Phật về phía sau nhà được không?
Dạ thưa thầy, xin thầy giải thích giúp con về việc đặt bàn thờ Phật. Có thể quay bàn thờ về phía sau nhà không? Vì nhiều người bảo rằng bàn thờ phải quay về phía trước. Nếu không có hướng nào là phía trước, vậy thì nên để bàn thờ ở đâu? Nếu bắt buộc phải quay về phía trước thì chỉ còn cách đem bàn thờ ra ngoài trời, để quay ra phía trước. Tuy nhiên, mỗi gia đình có một hoàn cảnh khác nhau, và chúng ta nên chọn vị trí thờ Phật sao cho trang trọng nhất trong nhà mình. Nếu nhà không có phòng khách và khu vực phía sau là nơi trang trọng nhất, thì cũng không sao cả. Ngoài ra, việc hướng bàn thờ về phía nào không phải là điều quan trọng nhất. Quan trọng là chúng ta thể hiện lòng tôn kính đối với Phật. Đúng như vậy, chúng ta nên tránh việc đặt bàn thờ hướng về phía phòng vệ sinh, hoặc hướng lên lầu nơi có phòng ngủ của vợ chồng, để thể hiện sự tôn trọng. Nhưng ngoài những yếu tố đó, chúng ta hoàn toàn có thể tùy thuộc vào hoàn cảnh gia đình mình để đặt bàn thờ sao cho hợp lý và tiện lợi. Đặt bàn thờ Phật quay ra phía trước chỉ là một công thức chung. Người ta thường bảo quay bàn thờ ra phía trước để “Phật coi nhà giúp mình”. Nghĩ như vậy là không đúng – Phật không phải là người canh nhà cho mình. Nếu trộm vào từ phía sau thì sao? Phải chăng cũng cần có Phật phía sau?
Sử dụng hoa giả trên bàn thờ Phật được không ?
Liệu có thể dùng hoa giả để dâng Phật hay không, hay phải là hoa tươi? Thật ra, hoa tươi hay hoa giả cũng đều có thể chấp nhận được, vì hoa tươi cũng chỉ là biểu tượng. Hoa thật rồi cũng sẽ tàn, và hoa giả dù có giữ mãi thì vẫn là hoa giả. Điều quan trọng là chúng ta cần duy trì sự trang nghiêm và sạch sẽ trên bàn thờ. Mặc dù hoa giả không cần tưới, nhưng cũng cần phải lau chùi thường xuyên để tránh bụi bặm. Còn về hoa trái, tuy có thể dùng hoa giả, nhưng tuyệt đối không nên dùng trái cây giả. Nhiều người hay chọn trái cây giả như xoài, ổi, cóc để trưng bày, nhưng trái cây thật, dù tốn công chăm sóc, lại thể hiện lòng thành kính hơn.
Thắp nhang bàn thờ Phật: có phải thắp 3 cây nhang?
Không cần thiết phải thắp ba cây nhang. Truyền thống ba cây nhang là biểu tượng của "Giới - Định - Tuệ". Tuy nhiên, chúng ta không bắt buộc phải thắp ba cây, vì trong mỗi cây nhang đã bao hàm cả ba yếu tố này. Bạn chỉ cần thắp một cây nhang là đủ. Nếu gia đình có người dị ứng với nhang, không cần phải thắp nhang. Thay vào đó, bạn có thể sử dụng đèn cày hoặc nến. Lúc này, quan trọng không phải là loại hương vật chất bạn sử dụng, mà là cái "hương" từ lòng thành của bạn.
Có thể dùng đèn cày thay cho nhang không?
Đúng vậy, nếu gia đình có người dị ứng với nhang, bạn có thể thay bằng đèn cày. Hương cúng là biểu tượng của lòng thành, không nhất thiết phải là hương vật chất. Quan trọng là tấm lòng thành kính của bạn khi dâng cúng. Bạn có thể sử dụng các phương tiện khác như đèn cày, nến để thay thế.
Cúng dường trái cây: có cần phải đủ 5 món?
Không, không nhất thiết phải cúng đủ năm món trái cây. Trong kinh Vu Lan, có câu nói về "đồ ăn trăm món" và "trái cây năm màu". Điều này chỉ mang ý nghĩa biểu tượng, không cần phải có đủ năm món trái cây hay trăm món đồ ăn. Quan trọng là cách chúng ta cúng dường bằng tấm lòng thành kính và tu hành. Cúng trái cây cũng là biểu tượng của quả lành, quả thiện mà chúng ta dâng lên cho Phật và tổ tiên. Bạn có thể chỉ cúng một trái cây, miễn sao nó tượng trưng cho những phẩm chất tốt đẹp như quả thiện, quả lành. Tương tự, việc cúng hoa cũng mang ý nghĩa nhắc nhở về vô thường, về sự tạm bợ của cuộc sống.
