I. Giới thiệu chung về Tứ Phủ và Chầu Bà
Trong tín ngưỡng Tứ Phủ của người Việt, Chầu Đệ Tam Thoải Phủ là một vị Thánh nữ giữ vai trò thay mặt Thánh Mẫu cai quản các miền phủ: Thiên phủ, Địa phủ, Nhạc phủ và Thoải phủ. Các Chầu có nhiệm vụ riêng biệt, thường xuyên giúp dân giúp nước và hỗ trợ trong hầu đồng. Chầu Đệ Tam Thoải Phủ là một trong những vị Chầu linh thiêng, được nhiều người sùng kính, đặc biệt ở miền sông nước.
II. Sự tích và nguồn gốc Chầu Đệ Tam
Truyền thuyết về nguồn gốc Chầu Đệ Tam Thoải Phủ có nhiều phiên bản. Theo một số tích phổ biến, Chầu là con gái của vua Thủy Tề, vốn là thủy tinh tiên nữ quyền lực, cai quản các tiên nữ dưới Thủy phủ. Một dị bản khác kể rằng Chầu là con gái của Lạc Long Quân, hóa thân của Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ. Tuy nhiên, Chầu Đệ Tam thường bị nhầm lẫn với Mẫu Đệ Tam. Sự nhầm lẫn này dẫn đến một số truyền thuyết của Mẫu bị gán sang Chầu, như câu chuyện Chầu là công chúa kết duyên với Kính Xuyên rồi bị Thảo Mai hãm hại. Thực tế, Chầu Đệ Tam là một Thiên thần, không phải nhân thần, nên không có tích cụ thể được lưu truyền rộng rãi như các vị Mẫu.
III. Tín ngưỡng và kiêng kỵ khi hầu Chầu Đệ Tam Thoải Phủ
Trong tín ngưỡng Tứ Phủ, việc hầu Chầu Đệ Tam Thoải Phủ cần lưu ý nhiều kiêng kỵ do sự nhầm lẫn với Mẫu Đệ Tam và những câu chuyện buồn liên quan. Người dân thường tránh hầu giá Chầu trong những dịp lễ vui như Thượng nguyên đại đàn bà phụ hay các hội lớn có không khí vui mừng. Khi mở phủ hầu Sơn Trang, tín đồ thường chọn hầu Chầu Thác Bờ thay vì Chầu Đệ Tam để đảm bảo nghi lễ diễn ra đúng phong tục.
IV. Hình ảnh và cách thờ phụng Chầu Đệ Tam Thoải Phủ
Hình tượng Chầu Đệ Tam khi giáng thường được miêu tả mặc áo trắng, tay cầm quạt khai quân, vẻ ngoài thanh thoát, nhẹ nhàng như dòng nước. Bà được thờ tại nhiều cửa sông, cửa biển – nơi lập đền thờ Mẫu Đệ Tam, trong đó Đền Phủ Hàn (Thanh Hóa) nổi tiếng linh thiêng, gắn liền với sự hiện thân của Chầu và là nơi được nhiều người dân tôn kính.
V. Văn Chầu Đệ Tam và nghi thức khi hầu giá
Khi hầu giá Chầu Đệ Tam, tín đồ sử dụng văn riêng của Chầu, không dùng văn của Mẫu Đệ Tam, để thể hiện sự tôn trọng đúng đắn. Nội dung văn chầu nhấn mạnh quyền năng và sự linh thiêng của Chầu trong việc điều hòa mưa gió, ban phúc lộc, giúp dân chữa bệnh, cứu trợ người gặp tai ương liên quan đến sông nước và hướng dẫn dân cách đóng thuyền, thả lưới, bắt cá – biểu tượng cho việc hỗ trợ đời sống ngư nghiệp và nông nghiệp.
VI. Vai trò của Chầu Đệ Tam trong đời sống tâm linh
Chầu Đệ Tam giữ vị trí quan trọng trong đời sống tâm linh của cư dân vùng sông nước, đặc biệt ở những nơi trồng lúa nước. Khi xảy ra thiên tai như hạn hán hay lũ lụt, người dân cầu khấn Chầu để được cứu giúp và bảo vệ mùa màng. Bà còn có năng lực chữa bệnh và hóa giải tai ương, đặc biệt liên quan đến khí huyết, thủy – hỏa, ngũ hành không cân bằng. Nhờ vậy, Chầu Đệ Tam trở thành vị Thánh nữ quan trọng, gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần và sinh hoạt thường nhật của người dân vùng sông nước.
Chầu Đệ Tam Thoải Phủ không chỉ là một vị Thánh nữ linh thiêng trong Tứ Phủ mà còn là biểu tượng của sự thanh sạch, mạnh mẽ và nhân từ. Khi hiểu đúng vai trò và sự tích của Chầu, người hành lễ sẽ có cái nhìn chính xác và tôn nghiêm hơn trong các nghi thức hầu đồng và thờ phụng.
