I. Vị trí – Địa thế Phong Thủy Cát Tường
Vùng đất Kim Long hay còn gọi là Kim Luông, được hình thành cách đây khoảng 400 năm, tách ra từ làng Hà Khê – nơi có chùa Thiên Mụ và là phát tích của long mạch triều Nguyễn. Kim Long được chúa Nguyễn Phúc Lan chọn làm thủ phủ đầu tiên của Đàng Trong năm 1636. Vị trí nằm bên tả ngạn sông Hương, thuộc tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, bao quanh bởi sông Hương phía trước, sông Kim Long bên trái, sông Bạch Yến bên phải và phía sau. Thế đất cát tường này tạo nên phong thủy "Tứ thủy triều quy" – bốn dòng nước hội tụ, được coi là điềm lành theo quan niệm cổ, mang lại may mắn và thịnh vượng cho vùng đất.
Thế núi – sông hội tụ
Vùng đất Kim Long sở hữu thế núi – sông hội tụ mang phong thủy cát tường. Đồi Hà Khê nằm phía tây với tháp Phước Duyên vút cao như chạm trời, trong khi đồi Long Thọ bên hữu ngạn sông Hương án ngữ nguồn nước, tạo nên thế “Cánh cửa thông thiên trục xe địa phủ”. Khu vực thủ phủ xưa trải dài từ chợ Kim Long đến làng Xuân Hòa. Theo thuyết của cụ Tả Ao, có núi mà không có nước là cô sơn, có nước mà không có núi là cô thủy, chỉ khi núi và nước tương hỗ, đất ấy mới tụ linh, sinh khí và nuôi dưỡng người thanh tú, giàu có. Kim Long hội tụ đầy đủ yếu tố Sơn thủy hữu tình – Thủy tĩnh Nhân tú – Thủy tụ Nhân phú, trở thành mảnh đất cát tường và thịnh vượng.
II. Kim Long – Trung Tâm Chính Trị & Hành Chính Của Đàng Trong
Kim Long từng là thủ phủ từ năm 1636 dưới thời chúa Nguyễn Phúc Lan, kéo dài đến thời Nguyễn Phúc Tần. Nơi đây nổi bật với nhiều công trình quan trọng như: Phủ Đức Quốc công Phạm Đăng Hưng, Phủ Diên Phước của trưởng công chúa, Phủ Tả Quân Lê Văn Duyệt, Từ đường Phụ Chính đại thần Tôn Thất Tuyết, và Phủ Vĩnh Quốc công Nguyễn Hữu Độ, ông ngoại vua Gia Long. Kim Long đóng vai trò là nơi đặt phủ chúa, dinh thự của các đại thần và quý tộc triều Nguyễn, vừa là trung tâm hành chính vừa là biểu tượng quyền lực và văn hóa của triều Nguyễn.
III. Kim Long Qua Góc Nhìn Người Châu Âu
Nhà truyền giáo Alexander de Rhodes khi đến Kim Long (1640–1645) mô tả đây là một thành phố lớn, đông đúc với nhà cửa, phố xá, chợ búa và bến nước nhộn nhịp. Ông chứng kiến lễ đón tiếp Chúa Nguyễn Phúc Lan hoành tráng với 4.000 quân lính trong trang phục sang trọng, cùng yến tiệc cung đình có âm nhạc và múa hát do phụ nữ Kim Long biểu diễn. Ngoài ra, diễu binh tập trận trên sông Hương với hàng ngàn binh lính và 20 chiến thuyền lướt nhanh tạo nên cảnh tượng hùng tráng, phản ánh sự thịnh vượng và quyền lực của Kim Long thời bấy giờ.
IV. [Âm nhạc] – Kim Long Trong Dân Ca và Ca Dao
Vẻ đẹp của Kim Long in đậm trong âm nhạc dân gian và ca dao, phản ánh đời sống và giai thoại lịch sử. Một câu ca nổi tiếng gắn với Kim Long là: “Kim Long có gái mỹ miều – Trẫm thương trẫm nhớ trẫm liều trẫm đi”, kể về vua Thành Thái cải trang dân thường dạo chơi Kim Long, gặp cô lái đò và đem nàng về hoàng cung, trở thành giai thoại bất hủ. Ngoài ra, ca dao dân gian còn ghi lại những hình ảnh sinh động của vùng đất này: “Giết nước đầu cầu khúc dâu khúc cạn, Chéo qua Ngọc Trản đến vạn Kim Long…” hay “Kim Luông dãy dọc tòa ngang, Em trèo một chiếc thuyền nan về rình…”, vừa tả cảnh đẹp, vừa gửi gắm tâm tình lứa đôi, cho thấy Kim Long không chỉ là trung tâm lịch sử mà còn là nguồn cảm hứng nghệ thuật dân gian lâu đời.
V. Kim Long – Một Biểu Tượng Văn Hóa – Phong Thủy – Lịch Sử
Dù thủ phủ chuyển về Phú Xuân, Kim Long vẫn giữ vai trò quan trọng với các khu Thượng Dinh, Trung Dinh, Hạ Dinh lưu truyền đến ngày nay. Về lịch sử, Kim Long là trung tâm hành chính và quân sự, đồng thời là vùng đất của tình yêu, nhan sắc, thi ca và phong thủy linh thiêng. Với vai trò là biểu tượng tiêu biểu của Đàng Trong thời chúa Nguyễn, Kim Long góp phần quan trọng vào sự hình thành và phát triển của Kinh đô Huế, trở thành biểu tượng văn hóa, lịch sử và phong thủy mang giá trị lâu đời.
