Ngũ Vị Tôn Quan – 5 Vị Quan Lớn trong Tứ Phủ
Ngũ Vị Tôn Quan là năm vị thánh quyền năng thay mặt Thánh Mẫu điều hành công việc ở bốn phủ: Thiên phủ, Nhạc phủ, Thoải phủ và Địa phủ. Theo tích truyền, Ngũ Vị Tôn Quan có nguồn gốc cao quý, được cho là con của Ngọc Hoàng Thượng Đế hoặc con của Vua Cha Bát Hải Động Đình, thể hiện quyền uy tối cao và vai trò quan trọng trong hệ thống tín ngưỡng Tứ Phủ.
1. Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên
Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên, tên đầy đủ là Đệ Nhất Thượng Thiên Hoàng Thái Tử Vương Quan, quản lý Thiên phủ, tượng trưng cho quyền lực tối cao trên thiên giới. Vị quan này ít khi ngự đồng, chỉ xuất hiện trong các đại lễ quan trọng, mặc áo đỏ và đội mũ cánh chuồn. Địa điểm thờ chính là Đền Đồng Bằng, Thái Bình, với đền riêng gần khu vực trung tâm, tuy ngày tiệc chưa phổ biến rộng rãi.
2. Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn
Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn, tên đầy đủ Đệ Nhị Thượng Ngàn Giám Sát Đại Vương, quản lý Nhạc phủ – rừng núi, thường ngự đồng, mặc áo xanh và múa kiếm trong nghi lễ, biểu trưng sức mạnh và sự bảo hộ thiên nhiên. Đền thờ chính gồm Đền Quan Giám (Lạng Sơn) và Đền Phố Cát (Thanh Hóa), ngày tiệc mùng 10 tháng 11 âm lịch.
3. Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ
Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ, tên đầy đủ Đệ Tam Thủy Phủ Hoàng Thái Tử Vương Quan, quản lý Thoải phủ – sông nước, thường ngự đồng, mặc áo trắng và múa đôi kiếm, biểu tượng uy nghiêm và thanh khiết. Đền thờ chính tại Đền Lảnh Giang và Đền Xích Đằng (Hà Nam – Hưng Yên), ngày tiệc 24 tháng 6 âm lịch.
4. Quan Lớn Đệ Tứ Khâm Sai
Quan Lớn Đệ Tứ Khâm Sai, tên đầy đủ Quan Lớn Đệ Tứ Khâm Sai Thượng Đẳng Tối Linh Thần, giám sát trung gian cả bốn phủ, đặc biệt là Địa phủ, mặc áo vàng, ít khi ngự đồng, chỉ xuất hiện trong sự kiện đại sự, thường được thờ trong các phủ mà không có đền riêng, với ngày tiệc ghi 24 tháng 4 âm lịch nhưng chưa được xác thực rộng rãi.
5. Quan Lớn Đệ Ngũ Tuần Tranh
Quan Lớn Đệ Ngũ Tuần Tranh, tên đầy đủ Đệ Ngũ Tuần Tranh Tôn Quan Thượng Đẳng, quản lý quyền hạn cả bốn phủ, đặc biệt Duyên hải và Thoải phủ, ngự đồng nhiều và được tín đồ rộng rãi yêu kính, thường tham gia các lễ phổ độ, giải oan. Đền thờ chính gồm Đền Kỳ Cùng (Lạng Sơn), Đền Ninh Giang (Hải Dương) và các vùng ven sông biển, ngày tiệc không ghi cụ thể, thường thỉnh trong các nghi lễ phổ độ.
Về mặt tín ngưỡng của Ngũ Vị Tôn Quan:
Trong tín ngưỡng dân gian, khi khai đàn mở phủ, các thanh đồng thường thỉnh Ngũ Vị Tôn Quan để chứng đàn, giáng hạ và phù hộ độ trì. Mỗi vị có màu áo riêng để phân biệt quyền hạn và lĩnh vực quản lý: Đệ Nhất áo đỏ, Đệ Nhị áo xanh, Đệ Tam áo trắng, Đệ Tứ áo vàng, Đệ Ngũ áo đa sắc hoặc kim. Văn chầu và văn khấn trong nghi lễ thường nhắc rõ tên gọi, giai thoại, công lao và quyền phép của từng vị thần, nhằm tôn vinh và ghi nhớ sự thiêng liêng của Ngũ Vị Tôn Quan trong tín ngưỡng Tứ Phủ.
