Nghi lễ trình đồng mẫu: Ý nghĩa sau xả và vai trò trong tín ngưỡng thờ Mẫu

Câu hỏi	Câu trả lời
Nghi thức trình đồng, mở phủ là gì?	Là nghi thức tối cao nhất trong tín ngưỡng thờ Mẫu, khẳng định đồng nhân với thánh mẫu đình thần Tam, Tứ phủ, với nguyện cắt tóc làm tôi, nối đời làm con để cầu quốc thái dân an, sống tốt đời đẹp đạo.
Khi nào tín ngưỡng thờ Mẫu được UNESCO vinh danh?	Ngày 1/12/2016, trở thành di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Thanh đồng Hoàng Tiến Hưng nói gì về nghi thức hành đàn, mở phủ?	Nghi thức bao gồm thờ cúng, trang phục, âm nhạc, tập trung cao về cách hành đàn, là nghi thức quan trọng nhất trong lễ thờ cúng Tam phủ, Tứ phủ.
Thánh mẫu Liễu Hạnh cai quản phủ nào?	Giáng phàm vào đồng nhân trong vai trò chủ giáo đàn, nổi bật ở Thiên phủ và Địa phủ.
Mỗi phủ gồm những gì trong nghi thức mở phủ?	Phủ gồm một mẫu, một vua và các vị cai quản, đồng nhân tuân theo sắc áo và hành lễ.
Bốn hành đàn mở phủ bắt buộc là gì?	Phủ Thiên, Thoải phủ, Địa phủ, Nhạc phủ; trai 7 quả trứng, gái 9 quả trứng.
Hành đàn gồm những gì?	Trứng, trầu cau, gạo, gương lược, sách bút, dao kéo, nước hoa, xà phòng, khăn mặt, mâm son, tráp triện, choé, nước sông, khăn phủ.
Vai trò của quan lớn trong nghi thức mở phủ?	Quan lớn đệ Nhất – Thiên phủ, đệ Nhị – Thoải phủ, đệ Tam – Thoải phủ, đệ Tứ – Địa phủ, đệ Ngũ (Tuần Tranh) – tiễn đàn, đại diện các phủ hành quyền khiển pháp sư.
Cung văn trong lễ hầu đồng làm gì?	Chơi nhạc, hát cho việc trình diễn mỗi giá đồng khi Thánh nhập, nhạc cụ gồm đàn, trống, sáo, phách, phù hợp thời điểm Thánh giáng, Thánh thăng.
Quy trình nhận tân đồng sau nghi thức mở phủ?	Đồng tân nhận đủ 4 khăn, 4 trứng, 4 ngân lượng, 4 tài lộc; ăn 4 trứng, gạo nấu cháo để chính thức theo thầy tu tập tịnh tấn, hành đạo đúng phép.
Thời gian thử đồng trước khi lễ đại đàn là bao lâu?	3 năm thử lính, 9 năm thử đồng, sau đó tiến tới lễ đại đàn tạ ơn Phật Thánh, tạ thầy, cấp sắc thành đồng.
Ý nghĩa của nghi thức mở phủ trong xã hội hiện nay?	Giữ lề lỗi, kính Thánh, trọng thầy, hướng con người đến Chân, Tín, Nghĩa, bảo tồn truyền thống văn hóa và tín ngưỡng thờ Mẫu.
Một số nghi thức quan trọng trong hành lễ mở phủ là gì?	Tẩy trần, rửa khẩu trước khi hầu mẫu, thỉnh Mẫu, bóc trứng khai hồ, sang khăn, xẻ bóng cho đồng, ghi tên đồng mới trong sổ đào, khai quang các phủ.

1. Khái quát chung

Ngày nay, mở phủ khai hồ độ căn mặc áo thắm khăn điều đã không còn là điều xa lạ trong tín ngưỡng Tứ Phủ. Tuy nhiên cùng với sự phát triển của xã hội nhiều nghi thức cổ truyền dần bị mai một biến đổi hoặc thực hành sai lệch khiến ý nghĩa gốc bị lãng quên. Lễ Trình Đồng – Mở Phủ là một nghi lễ quan trọng đối với bất kỳ người căn số nào trên hành trình phụng sự cửa Thánh. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các hình thức mở phủ các giá quan trong lễ và đặc biệt là ý nghĩa của nghi lễ trồng cây đắp nấm – một nghi thức vừa linh thiêng vừa mang giá trị nhân văn sâu sắc.

2. Các hình thức mở phủ

Trong tín ngưỡng Tứ Phủ, các hình thức mở phủ thể hiện cách thức triệu thỉnh các Quan Lớn về chứng đàn và thực hiện nghi lễ. Mở phủ dọc là hình thức theo thứ tự tuyến tính, mời đủ 5 Quan Lớn: Đệ Nhất, Đệ Nhị, Đệ Tam, Đệ Tứ và Đệ Ngũ. Các Quan Lớn thực hiện các công việc như chứng sớ, ban lộc, gỡ nghiệp, khai hồ, tắm tưới, cắt tóc, bóc trứng, soi căn mệnh, và cuối cùng Quan Đệ Ngũ tán đàn kết thúc nghi lễ. Mở phủ chéo không theo thứ tự tuyến tính mà có sự chéo giữa các giá quan: Quan Đệ Nhất chứng sớ, Quan Đệ Nhị – Đệ Tam khai hồ, Quan Đệ Tứ về biên kiểm chứng, Quan Đệ Ngũ tán đàn. Hình thức chéo thường liên quan đến việc đồng chia đôi nước, nhưng cả đồng Tứ Phủ và Tiên đều có thể mở phủ chéo tùy theo căn cơ của người được mở phủ.

3. Thứ tự hầu quan – xưa và nay

Thứ tự hầu các Quan trong lễ mở phủ có sự khác biệt tùy theo truyền thống từng vùng và từng dòng đồng. Với đồng sát Thiên, Khâm Sai hoặc Thượng Ngàn, thứ tự phổ biến là: Đệ Nhất Thượng Thiên, Đệ Tứ Khâm Sai, Đệ Tam Thoại Phủ, Đệ Nhị Thượng Ngàn và Đệ Ngũ Tuần Tranh. Hiện nay, dù lễ mở phủ theo hình thức dọc hay chéo, đa phần vẫn áp dụng thứ tự mở phủ chéo trong khóa lễ, đảm bảo nghi thức tuần tự và đúng căn cơ của người hầu đồng.

4. Nghi thức trồng cây đắp nấm

Nghi thức trồng cây đắp nấm là một phần quan trọng trong lễ mở phủ, mang ý nghĩa tâm linh và nhân văn sâu sắc. Sau khi khai hồ, các Quan Lớn, đặc biệt là Quan Đệ Nhị Thượng Ngàn, tưới nước thiêng cho cây và đọc lời chỉ định nơi trồng. Gia chủ chuẩn bị 4 loại cây giống, cây non hoặc cây ăn quả lâu năm, và cây được trồng đúng theo hướng dẫn của Quan, phù hợp căn cơ của đồng nhân. Mỗi vị trí trồng cây có ý nghĩa riêng: đồng nhân duyên cửa Phật trồng tại sân chùa; đồng căn sâu cửa Thoại trồng gần giếng hoặc cung thờ cửa Thoại; ăn lộc Chúa Bà Sơn Trang trồng ở rừng đồi hoặc ngã ba đường; được Thành Hoàng bản cảnh gia hộ trồng tại đình làng; được bà cô tổ trợ duyên trồng tại nhà thờ tổ hoặc nhà riêng. Nghi thức này không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn tạo sự gắn kết bền vững giữa đồng nhân và nơi mình gắn bó tâm linh lâu dài.

Hiện nay do điều kiện xã hội thay đổi (thiếu đất trồng sống ở chung cư thành thị đông đúc) nghi thức Mở phủ chéo bị rút gọn hoặc thực hiện theo cách tượng trưng:

Cây được mượn tại điện thờ sau lễ lại trả về chỗ cũ.
Không bắt buộc là cây ăn quả lâu năm.
Người nhà không cần chuẩn bị từ trước.
Nhiều người không hiểu rõ ý nghĩa chỉ thực hiện hình thức.

Thời thế thay đổi nhưng người hành đạo, đặc biệt là quan thầy mở phủ dẫn đồng, cần hiểu rõ từng nghi lễ lý do nguyên tắc để không biến thiêng liêng thành hình thức. Chỉ khi hiểu đúng và hành đúng ta mới giữ gìn được giá trị tâm linh – văn hóa – nhân văn trong đạo Mẫu Việt Nam truyền lại được cho đời sau những gì chân thật và sâu sắc nhất.