Nghi lễ Trình Đồng – Mở Phủ và Thứ tự hầu quan xưa và nay

1. Khái quát chung

Ngày nay việc mở phủ khai hồ độ căn mặc áo thắm khăn điều đã không còn là điều xa lạ trong tín ngưỡng Tứ Phủ. Tuy nhiên cùng với sự phát triển của xã hội nhiều nghi thức cổ truyền dần bị mai một biến đổi hoặc thực hành sai lệch khiến ý nghĩa gốc bị lãng quên.

Lễ Trình Đồng – Mở Phủ là một nghi lễ quan trọng đối với bất kỳ người căn số nào trên hành trình phụng sự cửa Thánh. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các hình thức mở phủ các giá quan trong lễ và đặc biệt là ý nghĩa của nghi lễ trồng cây đắp nấm – một nghi thức vừa linh thiêng vừa mang giá trị nhân văn sâu sắc.

2. Các hình thức mở phủ

Hình Thức	Nội Dung
Mở phủ dọc	Là hình thức mời đủ 5 vị Quan Lớn về chứng đàn theo thứ tự:
	1. Quan Lớn Đệ Nhất
	2. Quan Lớn Đệ Nhị
	3. Quan Lớn Đệ Tam
	4. Quan Lớn Đệ Tứ
	5. Quan Lớn Đệ Ngũ
	Các công việc của các Quan Lớn: chứng sớ ban lộc gỡ nghiệp khai hồ tắm tưới cắt tóc bóc trứng soi căn mệnh v.v.
	Cuối cùng Quan Lớn Đệ Ngũ sẽ tán đàn kết thúc nghi lễ.
Mở phủ chéo	Hình thức Mở phủ chéo không theo thứ tự tuyến tính mà có sự chéo giữa các giá quan. Cụ thể là:
	- Quan Đệ Nhất chứng sớ
	- Quan Đệ Nhị – Quan Đệ Tam khai hồ
	- Quan Đệ Tứ về biên (soạn sớ kiểm chứng)
	- Quan Đệ Ngũ tán đàn
	Mở phủ chéo thường liên quan đến đồng có căn chia đôi nước nhưng trên thực tế đồng Tứ Phủ và Tiên đều có thể mở phủ chéo tùy theo căn cơ.

3. Thứ tự hầu quan – xưa và nay

Thứ tự hầu các quan trong lễ mở phủ có sự khác biệt tùy theo truyền thống từng vùng từng dòng đồng. Một số thứ tự phổ biến:

Đồng sát Thiên/Khâm Sai/Thượng Ngàn:
- Quan Đệ Nhất Thượng Thiên
- Quan Đệ Tứ Khâm Sai
- Quan Đệ Tam Thoại Phủ
- Quan Đệ Nhị Thượng Ngàn
- Quan Đệ Ngũ Tuần Tranh

Hiện nay dù là mở phủ chéo hay dọc đa phần đều theo thứ tự Mở phủ chéo trong khóa lễ.

4. Nghi thức trồng cây đắp nấm

Đây là nghi lễ bắt buộc trong lễ mở phủ thời xưa có ý nghĩa tâm linh và nhân văn sâu sắc.

Nội Dung	Mô Tả
Trồng cây đắp nấm là gì?	Sau khi khai hồ các giá Quan Lớn (đặc biệt là Quan Đệ Nhị Thượng Ngàn) sẽ thực hiện nghi thức tưới nước thiêng cho cây đọc lời chỉ định nơi trồng. Gia chủ cần chuẩn bị 4 loại cây giống cây non ăn quả lâu năm trước đó. Sau lễ cây sẽ được trồng theo đúng lời chỉ định của quan phù hợp căn cơ của đồng nhân.
Ý nghĩa việc trồng cây	Mỗi cây được trồng đều có ý nghĩa gắn liền với căn đồng:
- Đồng nhân có duyên cửa Phật	Trồng tại sân chùa.
- Đồng căn sâu cửa Thoại	Trồng gần giếng cung thờ cửa Thoại.
- Ăn lộc Chúa Bà Sơn Trang	Trồng tại rừng đồi hoặc ngã ba đường.
- Được Thành Hoàng bản cảnh gia hộ	Trồng tại đình làng.
- Được bà cô tổ trợ duyên	Trồng tại nhà thờ tổ dòng họ hoặc tại nhà riêng.
Tầm quan trọng	Việc trồng cây không chỉ là nghi thức tâm linh mà còn tạo nên mối liên kết giữa đồng nhân và nơi mình gắn bó tâm linh lâu dài.

Trang thờ Thần Tài Thổ Địa hợp với người mệnh Thủy

Tại sao kiêng bà bầu xông đất đầu xuân năm mới?

Cặp bàn thờ án gian gỗ hương đá

5. Biến đổi trong thời hiện đại

Hiện nay do điều kiện xã hội thay đổi (thiếu đất trồng sống ở chung cư thành thị đông đúc) nghi thức Mở phủ chéo bị rút gọn hoặc thực hiện theo cách tượng trưng:

Cây được mượn tại điện thờ sau lễ lại trả về chỗ cũ.
Không bắt buộc là cây ăn quả lâu năm.
Người nhà không cần chuẩn bị từ trước.
Nhiều người không hiểu rõ ý nghĩa chỉ thực hiện hình thức.

6. Lời kết

Thời thế thay đổi nhưng người hành đạo – đặc biệt là quan thầy mở phủ dẫn đồng – cần hiểu rõ từng nghi lễ lý do nguyên tắc để không biến việc thiêng liêng thành hình thức.

Chỉ khi hiểu đúng và hành đúng ta mới giữ gìn được giá trị tâm linh – văn hóa – nhân văn trong đạo Mẫu Việt Nam truyền lại được cho đời sau những gì chân thật và sâu sắc nhất.