Tôn giáo luôn chịu ảnh hưởng mạnh mẽ và tín ngưỡng địa phương nơi nó du nhập. Khi một tôn giáo mới được đưa vào một quốc gia, nó thường phải thích nghi và hòa nhập với các yếu tố văn hóa, tín ngưỡng bản địa để dễ dàng được chấp nhận và phát triển. Phật giáo, khi được truyền vào Nhật Bản là ví dụ rõ ràng về sự hòa trộn. Thay vì chỉ tiếp thu giáo lý và nghi thức nguyên thủy, người Nhật đã kết hợp Phật giáo với Thần đạo, coi các vị Phật như những hóa thân của các vị thần trong tín ngưỡng truyền thống của họ đã tạo nên một hệ thống tôn giáo độc đáo và riêng biệt mang đậm dấu ấn của bản địa Nhật Bản.
Có thể bạn đang tìm:
Vì sao người Việt thường đưa Mẫu vào thờ trong chùa
Sự gần gũi giữa tín ngưỡng Mẫu và đời sống tâm linh người Việt được thể hiện rõ qua những ví dụ như Phủ Dầy, nơi tín ngưỡng thờ Mẫu đã trở thành một phần quan trọng trong đời sống tâm linh của người dân. Mẫu không chỉ là người mẹ biểu tượng của sự che chở mà còn là sự kết nối sâu sắc giữa tín ngưỡng bản địa và Phật giáo. Vì thế, nhiều ngôi chùa ở Việt Nam áp dụng nguyên tắc "Tiền Phật – Hậu Thánh" tức là phía trước thờ Phật, phía sau có Ban Thờ Thánh Mẫu giúp tạo sự liên kết giữa 2 hệ thống tín ngưỡng đồng thời giúp người dân cảm thấy gần gũi và dễ tiếp nhận hơn. Vai trò của Ban Thờ Thánh Mẫu trong chùa không chỉ mang tính tâm lý giúp người dân cảm thấy an tâm mà còn có ý nghĩa sâu sắc. Ban Thờ Thánh Mẫu giúp kết hợp Phật giáo với tín ngưỡng bản địa làm cho không gian trong chùa trở nên gần gũi, thân thiện và dễ tiếp cận. Nhờ có Ban Thờ Thánh Mẫu, chùa không chỉ là nơi thờ Phật mà còn trở thành nơi sinh hoạt tâm linh cộng đồng, góp phần làm cho tôn giáo hòa nhập tự nhiên vào đời sống của người dân Việt Nam.
Tại sao trong chùa lại có ban thờ Mẫu, mặc dù là nơi thờ Phật
Xuất phát từ thực tế tín ngưỡng đa thần, đa giáo của người Việt. Trong lịch sử, từng có giai đoạn gọi là tam giáo đồng nguyên tức là Phật, Thánh, Trời, Khổng, Lão, thậm chí cả Mẫu đều được thờ chung trong một không gian tín ngưỡng thường là chùa. Người xưa tích hợp cả đạo Phật, đạo Lão, tín ngưỡng Trời, Mẫu và cả Thành Hoàng làng vào chùa để tiện cho thờ cúng. Có thể ví von rằng chùa như một “Mặt trận Tổ quốc”, nơi mà tôn giáo nào cũng có mặt là hệ quả lịch sử lâu đời và phản ánh sự hòa hợp.
Phật giáo du nhập vào Việt Nam có gì khác biệt
Tương tự, khi Phật giáo du nhập vào Việt Nam, nó cũng không chỉ đơn thuần tiếp nhận những yếu tố từ Ấn Độ mà còn phải thích nghi và kết hợp với các yếu tố và tín ngưỡng của người Việt. Một trong những đặc điểm nổi bật là người Việt đã kết hợp hình tượng Phật với tín ngưỡng Mẫu, hình tượng người mẹ. Điển hình là hệ thống Tứ Pháp (Pháp Vân, Pháp Vũ, Pháp Lôi, Pháp Điện) và Ban Thờ Thánh Mẫu trong chùa giúp Phật giáo trở nên gần gũi và dễ tiếp nhận hơn đối với người Việt, đặc biệt là khi hình tượng Mẫu, được xem như là biểu tượng của sự che chở và bảo vệ mang lại cảm giác thân quen và an lành.
Tín ngưỡng Việt Nam có đặc điểm gì nổi bật
Tín ngưỡng Việt Nam có một đặc điểm nổi bật là tính linh hoạt và khả năng dung hòa. Trước khi hệ thống Đạo Mẫu được quy chuẩn, người Việt vẫn duy trì quan niệm "Đất vua, chùa làng" và khi đến chùa, người dân không chỉ thờ Phật mà còn tìm kiếm sự bình an, cầu xin sự bảo vệ của các đấng linh thiêng. Tuy nhiên, nếu bàn thờ trong chùa chỉ có các vị Phật và Bồ Tát gốc Ấn Độ hay Trung Quốc, nhiều người có thể cảm thấy xa lạ và không kết nối được về mặt tâm linh. Do đó, đưa tín ngưỡng Mẫu vào chùa là cách để giúp Phật giáo gần gũi hơn với đời sống tâm linh người Việt.
Nguồn gốc Tín ngưỡng thờ Mẫu
Tín ngưỡng thờ Mẫu là dạng tín ngưỡng dân gian đặc trưng của người Việt có từ thời Hùng Vương với hình ảnh các vị Thánh Mẫu như Thượng Ngàn, Thoải Phủ, Mẫu Liễu Hạnh. Mỗi thời kỳ, cách lý giải và thờ cúng Mẫu lại khác nhau. Có nơi xem Mẫu là nhân thần – tức người có thật được thờ phụng có nơi xem Mẫu là thiên thần hoặc hiện thân của các lực lượng tự nhiên. Chủ đề tín ngưỡng thờ Mẫu rất rộng và sâu sắc, từng được nhiều học giả nghiên cứu và ghi chép đầy đủ.
Hầu đồng tại nơi thờ Mẫu trong chùa được không
Thực tế, một số chùa có ban thờ Mẫu riêng hoặc nhà thờ Mẫu riêng và đôi khi người dân tổ chức hầu đồng ngay trong khuôn viên chùa. Tuy nhiên, hầu đồng không thể khẳng định là “được” hay “không được” mà phụ thuộc vào tín ngưỡng và truyền thống của từng địa phương. Nếu là tập tục lâu đời và được cộng đồng chấp nhận, họ có thể tiếp tục duy trì. Ngược lại, nếu gây tranh cãi, mất đi sự tôn nghiêm, cộng đồng có thể điều chỉnh hoặc hạn chế.
Thực tế có nhiều người hiểu sai về tín ngưỡng thờ Mẫu, dẫn đến thực hành bị biến tướng và mất đi vẻ đẹp truyền thống. Nhiều nơi đã “tân hóa” tín ngưỡng theo hướng lệch lạc làm mai một giá trị gốc. Chẳng hạn, trước đây các gia đình thờ Mẫu rất thành kính lập bàn thờ riêng, đi lễ tại các phủ như Phủ Giầy nhưng có những người lợi dụng tín ngưỡng để trục lợi. Họ gọi là “lên đồng” hay “mở phủ” để kinh doanh. Tuy nhiên, dù có biến tướng, tín ngưỡng thờ Mẫu vẫn cần được tôn trọng và giữ gìn như một di sản dân gian.
