Nguyên văn chữ Hán – Phiên âm Hán Việt:
- Vế phải: “Đào lý tại công đường, ngạc hạnh phần hoa bút thái”
- Vế trái: “Trúc tùng diệp vịnh, thung đường sái ủy mộ niên tâm”
Giải nghĩa từng vế:
- Vế phải – “Đào lý tại công đường, ngạc hạnh phần hoa bút thái”
“Đào lý” chỉ cây đào và cây lý, vốn được trồng từ đời trước. Trong văn hóa Nho học, “đào lý” cũng tượng trưng cho học trò thành đạt, đỗ đạt trong khoa cử.
“Ngạc hạnh phần hoa bút thái” nghĩa là niềm vui bất ngờ khi thấy hoa bút (ẩn dụ cho thành tích học tập, tài năng) nở rộ, tượng trưng cho con cháu đỗ đạt, mang vinh quang về cho gia tộc.
- Vế trái – “Trúc tùng diệp vịnh, thung đường sái ủy mộ niên tâm”
“Trúc tùng diệp vịnh” gợi hình ảnh trúc và tùng trong vườn, thanh cao, bền bỉ, biểu thị nghị lực, chính trực và sức sống lâu dài.
“Thung đường sái ủy mộ niên tâm” diễn tả tâm hồn của bậc cha ông an yên, mãn nguyện khi thấy con cháu hiếu thảo, học hành thành đạt, gia đình hòa thuận.
Ý nghĩa tổng thể:
Câu đối là lời ca ngợi gia phong, đạo hiếu và truyền thống học hành của dòng họ. “Đào lý” biểu trưng cho tài năng, đỗ đạt; “trúc tùng” tượng trưng cho chính trực, bền bỉ và trường thọ. Toàn bộ ý tứ nhấn mạnh dòng họ hiếu học, con cháu tài đức song toàn, gia đạo hòa thuận, đồng thời là lời nhắc nhở về việc giữ gìn truyền thống hiếu học và đức hạnh.
Bối cảnh:
Bức câu đối được viết vào thời Khải Định, mùa đông năm Nhâm Tuất, do Dương Đình Hiệp, người được phong hàm Cửu phẩm văn giai, kính tặng mừng thọ người thân. Đây vừa là tác phẩm thư pháp nghệ thuật, vừa là chứng tích truyền thống khoa bảng và lòng hiếu nghĩa trong gia tộc Dương.
